Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Një cikël me poezi nga përmbledhja, “Duke pritur kryqëzimin tim“, e poeteshës, shkrimtares, studiueses dhe intelektuales, Feride Papleka)
Feride Papleka është studiuese e mirënjohur e letërsisë, shkrimtare, poete, përkthyese por edhe njohëse e thellë e realitetit, që po mbizotëron ndër shqiptarë e më gjerë. Tërë krijimtarinë e saj e përshkon si korrent ndjenja e pastër atdhetare, Shqipëria, trojet e saj, fati historik-tragjik i shqiptarit nëpër shekuj, fati i njeriut të vogël, cilido qoftë ai, të cilit i zihet fryma nga mujsharët dhe gara e tyre e madhe për ta pushtuar dhe për t ia zënë frymën botës, njerëzimit.
E rritur, edukuar dhe arsimuar në kohën kur puna, arsimi, emancipimi ishin ngritur në kulte shoqërore, Feride Papleka kishte gjetur veten si bleta punëtore në zgjoin e vet dhe iu kishte rrekur punës ashtu si mijëra e mijëra shqiptarë, të brumosur me një idealizëm të pastër kombëtar dhe të ndërgjegjësuar me një rend shoqëror, që i referohej në radhë të parë njeriut, shqiptarit të vuajtur ndër shekuj, i cili kishte flakur rrobat e robërisë dhe për herë të parë në histori kishte marrë vetë në dorë fatin e kombit, të atdheut, fatin e shqiptarit, edhe pse në më pak se gjysmën e trojeve etnike shqiptare.
Ajo kohë, meritat e së cilës të paktën në këtë segment i njeh dhe të cilave nuk ua ka kthyer shpinën, Feride Papleka, bën që ajo ta mbajë nën kontroll baraspeshën e vetëdijes shoqërore të saj, si pak krijues në Shqipëri, të cilët mund të krenohen me të arriturat, por nuk mund të krenohen me ruajtjen e gjykimit realist për të kaluarën, e cila të gjithëve pa dallim u dha punën, bukën e përditshme, jetën e lirë, duke ua hapur të gjitha shtigjet për arsim dije, kulturë, emancipim, që me të drejtë quhej emancipim socialist, sepse ishte i tillë dhe realisht ky formacion ideologjik-politik mbart me vete vlerat më të larta që i referohen dhe i shërbejnë njeriut, pavarësisht si mund të gjykojnë disa nga himnizuesit e djeshëm, tani përbuzës hipokritë.
Pikërisht sepse Feride Papleka nuk e ka injoruar dhe nuk e ka shqelmuar të kaluarën, duke e paraqitur si “një zezonë monstruoze”, sikur pretendojnë të na paraqesin disa nga ata që kishin qenë më fanatikët e atij rendi, por ka ruajtur ndërgjegjen bashkë me vetëdijen e domosdoshme njerëzore, bën që ajo të shkëlqejë në të gjitha fushat e krijimtarisë, sepse mbjellë besim te lexuesi, të cilit i referohet, sepse në botën e saj krijuese, fjalët dhe vepra janë në harmoni njëra me tjetrën.
Për dallim nga shumë krijues të sotëm, të cilët poezinë e konsiderojnë si frymëzim çasti, si nevojë për të lidhur ca fjalë, mundësisht sa me më pak lidhje kohezive mes veti, që ajo të duket diçka e veçantë, pse jo edhe turbulluese; poezia e saj buron nga shpirti ashtu sikur burojnë qetësisht e magjishëm krojet malore, që kurrë nuk shterin as e turbullojnë ujin. Ajo i qaset poezisë me ndjenjën e përkujdesjen e nënës ndaj fëmijës, me përgjegjësinë që ndien intelektuali për fjalën e shkruar, me frymëzimin qoftë edhe spontan, por duke e mishëruar atë me një porosi, duke sjellë një kumt apo fragment rrëfimi në vargje, me qëllim për të krijuar një vizion të caktuar, i cili i përballon kohës dhe bëhet pjesë e imagjinatës kreative…
Tri poezi sa për fillim…
“Unë jam”
Poetesha, që ka parë botë dhe e cila disponon një njohje të thellë të literaturës botërore, filozofike, letrare, jo rastësisht identifikohet me çelësin e Borghesit, muzën e Platonit për Sokratin, kompozimin e fundit të Mocartit, që iku nga kjo jetë bashkë me të, me detin e munguar të Uliksit të Xhojsit, me dhembja e pamatshme e Kafkës, apo me kohën e humbur të Prustit etj. Kjo poezi me nota të shprehura të shqetësimit një përpjekje për identifikim me të gjithë ata krijues që kanë lënë nga diçka të paharrueshme në këtë botë, por është edhe shprehje e konstatimit biblik, “nga pluhuri je krijuar dhe pluhur do të bëhesh”.
Unë jam
Unë jam çelësi i Borges-it,
Që ka humbur derën;
Jam muza e Platon-it,
Që e frymëzoi të krijonte
Figurën e madhe të Sokratit;
Jam kompozimi i fundmë i Mozart-it,
Që u arratis bashkë me të,
Në honin e vdekjes;
Jam statuja e Shekspirit,
Që shqetësoi për shumë vjet,
Me dhjetëra skulptorë në botë;
Jam deti i munguar i Uliksit të Joyce-it;
Dhimbja e pamatshme e Kafka-s,
Në katedralen e ndjenjave njerëzore;
Jam planeti i çmendur i Max Ernst-it;
Koha e humbur e Proust-it;
Dhe ndoshta një hije që endet
Në veprën e Pascal Quignard-it.
Jam Mosqenia.
Në poezinë “Mbrëmje”, ajo identifikohet me dhembjen e madhe njerëzore, me atë dhembje që nuk iu ka ndarë dhe nuk i ndahet njerëzimit, sepse janë sundimtarët ata, që mendojnë se “bota është krijuar vetëm për ta, që ata ta qeverisin dhe ta bëjnë sipas bindjes dhe shijeve të tyre, sikur shkuan Montenji. Mbrëmja është fundi i çdo ditë që të përkujton thënien biblike, “Secilës ditë i mjafton pikëllimi i vet”. Secila mbrëmje sjellë një dozë trishtimi, sepse të përkujton një ditë më pak të jetës. Dhe mbrëmja bëhet edhe më e trishtuar kur poetesha sjellë në kujtesë të kaluarën mbrëmësore të njerëzimit, vuajtjet, katrahurat, luftërat e përgjakshme dhe gjithnjë pësimet e të pafajshmëve ndër vite e mote, ndër shekuj e epoka. Dhe nuk ka vend për ngushëllim sepse në këtë botë gjithçka përsëritet dhe rikthehet, e njeriu i vogël-vegjëlia gjithnjë ndodhet në rrjetin e madh të mujsharëve të botës, të atyre që kanë vrarë Zotin në shpirtin e tyre, për ta zëvendësuar atë me Veten e tyre.
MBRËMJE
E trishtë dhe e heshtur vjen mbrëmja
Dhe unë jo pa ankth
Përfytyroj të tjera mbrëmje,
Te kruspullosura në kohë,
Te ky Zot tjetër borhesian:
Mbrëmja e helmit me 399 para eres sonë,
Qe ka hyre ne histori me emrin e Sokratit,
Ose atit te filozofisë
Dhe nëse doni:
Te sogjetarit te shpirtrave njerëzore;
Mbrëmja e Kryqëzimit
Me fjalët: “Eli, Eli, lama sabaktani”
(Zoti im, Zoti im, perse me braktiset?),
Të një burri qe transformoi historinë
E që quhej Jezu Krisht i Nazaretit;
Mbrëmjet e përgjakura te Kartagjenës
Qe u pushtua dhe u shkatërrua;
Dhe pastaj mbrëmjet
Qe i kujtoj gjithnjë,
Kur shtatëdhjetë qytete te Ilirisë së Jugut
Pra, te truallit ku u linda dhe u rrita,
U shfarosen,
Thjesht me një urdhër të konsullit romak
Paullus Aemilius ose Pal Emili, thënë shqip;
Midis mbrëmjeve
Është dhe viti 1431, 29 maji,
Kur u dogj e gjallë Zhanë d’Arka;
Ka gjithashtu mbrëmje te tjera te përgjakura,
Si ato te Rrethimit te kështjellës se Rozafes,
Ne vitin 1479 ne Shqipëri;
Dhe mbrëmja e 24 gushtit 1572,
Ose nata e Shën Bartolemeut ne France.
Dhe pastaj mbrëmjet e kobshme ne Kosovë,
Kur Slobodan Milosheviqi vrau dhe ndoqi
vëllezërit e mi nga tokat e tyre
Me 1999, ne prag te shekullit te ri.
Midis qindra e qindra mbrëmjeve,
Unë përfytyroj
Edhe mbrëmjen e përgjakur te lindjes sime,
Kur mëma me solli ne jete.
Nganjëherë pyes veten: “Perse u linda?”
Ndoshta për të shtuar numrin e vuajtjeve.
Në poezinë, “Shqipëri”, poetesha, Feride Papleka shpreh botën e saj emocionale, atdhetare, botën e vendlindjes së vogël, në sipërfaqen e botës së madhe, të asaj botë që i thonë Atdhe e Mëmëdhe. Atë copë Shqipëri që e duam dhe që e marrim me vete edhe atëherë kur largohemi prej saj dhe kur ajo na mbetet diku prapa, na zë trishtimi. Sepse pa një botë të tillë, jeta nuk ka kuptim, sepse ajo është bota ku kemi hapur sytë dhe kemi parë veprën madhore të Hyjit, dritën, hiret e jetës, prindërit, të afërmit, bukurinë e dashurinë, të mirën e të keqen, jetën e në fund edhe vdekjen, në ciklin e përsëritjeve, “jetë e vdekje përqafuar”.
SHQIPËRI
Shqipëri,
Unë të marr me vete ngado që shkoj,
Si dashurinë e humbur në zemër.
Pesha jote ne kraharor
Është e domosdoshme si besimi.
Ti je për ne
Dielli dhe Hëna,
Ferri dhe Parajsa,
Ti je gëzimi ynë i trishtuar,
Toka me e bukur për të vdekur.
Poezitë, që kam pasur rast t’i lexoj, të botuara nëpër portale, nuk mjaftojnë për ta kuptuar dhe për ta analizuar tërë dimensionin e thellësisë dhe gjerësisë të imagjinatës poetike të autores, por mjaftojnë sa për të përfunduar se poezia e Feride Paplekës shquhet për origjinalitet, motivacion të shquar artistik, gjuhë shumë të latuar e të kuptueshme për të gjithë lexuesit, kredo krijuese me dinjitet dhe afinitet poetik. Mbi të gjitha shquhet për njohje të ligjeve dhe të filozofisë së jetës, kulturë të nivelit të lartë shprehës, që nënkupton një botë shumë të pasur dhe të pastër emocionale, të cilën nuk e lëndon një dozë e shprehur e një shqetësimi pesimist, që bëhet pjesë e shqetësimeve të saj poetike dhe e cila është në akord me thellësinë e njohjes së problematikës së qenies dhe ekzistencës njerëzore nga ana e saj…
MUZG HISTORIK
I ndritshëm dhe frikësues qe ai muzg
Në Monparnas,
Turma njerëzish nxitonin,
Si një uragan shkonin dhe vinin
Nga të gjitha drejtimet.
Një çast diçka e çuditshme i përndriti
Rrugët, njerëzit, ajrin,
Mbase qe ideja e fuqishme e lëvizjes,
Që ma përshkoi shpirtin.
Unë shtanga
Dhe pastaj m’u mjegulluan
Kujtimet dhe shikimi –
Diçka e pakthyeshme po shkrinte –
Tërë e kaluara ime vogëlane,
U shqye.
Që atëherë unë i shoh gjërat ndryshe
Ja, pra, përse ndonjëherë
Kam brerje në ndërgjegje:
Po mos të ndodhesha atë çast në Monparnas
Mbase nuk do ta kisha këtë përhitje.
MOTIV PER NJE JETESHKRIM
Im atë ishte një burrë i urtë e bujar,
kishte një zë të butë,
thuajse si murmurimë dielli.
Jeta e tij ishte një udhëtim mëngjesor,
Plot shpresë dhe dritë.
Fjala e tij dhe gjestet
ruanin madhështinë e një Zoti.
Ai kishte një të fshikur plumbi
në tamthin e djathtë,
ishte një plumb nazist.
Këmbët i kishte përherë të sëmura,
kujtim i përzishëm i Luftës së Dytë.
Ndonjëherë një melankoli e thellë
për kauzën e humbur
e rrënonte.
Në çastet e tmerrshme të agonisë
ai fliste për një tokë hyjnore.
A mos ishte „Toka e Premtuar”,
që duam ta mbërrijmë të gjithë?
DRITARJA
Nata është e zezë.
Sytë e mi zhbirojnë errësirën,
poezia fluturon jashtë dritares.
Ajo kërkon mes territ,
dritëra të shkuara.
Papritmas në zemrën time
ndizet një yll :
E qeshura jote e rinisë.
Ambruazia e saj më deh
dhe unë transformohem
në një vajzë të re, të druajtur,
që mbledh lule.
Ashtu si në afreskun
Ku vajzat e Terës së lashtë
mbledhin lulëkuqe,
në kohën e Helenës dhe Uliksit.
TAKIM
Mbrëmja e hirtë, e ngrirë
binte shpejt,
si fryma e vdekjes.
Duart dhe buzët tuaja dridheshin,
Puthjet ishin si agoni,
Fjalët mungonin,
Ishte heshtja që fliste.
Hérakliti ju kërcënonte
që nga « lumi » i tij,
por ju kishit humbur
në një univers,
ku koha dhe hapësira nuk ekzistojnë.
Nata rëndonte mbi shpatullat tuaja
dhe mbi zemra,
duke ju dërrmuar.
Agimi do të ishte mizor,
Mizore do të ishin zhgënjimet
dhe shpresat.
Mizore jeta.
PA TITULL
Askush nuk i njeh fërgëllimet
E zemrës sime,
Stuhinë e brendshme,
Drithmat e qenies,
Kaosin që shpesh
Më kredh në asgjësi,
Duke pritur kryqëzimin tim,
Në një qoshe të kësaj bote,
Njëlloj si në Golgotë,
Të zëvendësoj Krishtin.
Por bota jonë moderne
E shekullit XXI,
Kërkon përherë një sakrificë,
Që nuk premton ringjallje.
PER NJE PUTHJE TE AKULLT
Në skenën e pafundme të universit
Ka një lojë shekullore pasqyrash,
Fytyrash dhe yjesh.
Ka lule që vdesin,
Katastrofa dhe mrekulli.
Ka lot.
Ka gjithashtu edhe një planet të çmendur
Që quhet “virtual”.
Dhe një ëndërr të mrekullishme
Për qytete hënore dhe marsiane.
Por unë nuk mendoj për to.
Dhe as për ndonjë fiksion letrar
Që rëndom na kujton
Natën e origjinës, kohën e pallogaritshme
Prehistorinë,
Thjesht po shkruaj këto vargje
Për një puthje të akullt
Që të perceptoj sensin e disa gjërave
Në gjithësi.
DYSHIM
E zhveshur nga modestia
pyes veten:
ku është fëmijëria ime?
A ekziston ajo,
apo kujtesa mashtruese
bën me të një sajesë?
Po rinia?
A e kam jetuar,
apo është thjesht vegim
i fundosur në harresë.
A kam dashuruar,
apo ëndërroj se kam dashuruar?
Si një turmë që ngutet,
këto pyetje
presin përgjigje.
Unë nuk di asgjë.
Flas dhe më duket se një tjetër,
ka luajtur teatrin e jetës sime.
PER PRINDERIT
Dje pashë një djalth si yll.
e mbanin përdore një burrë e një grua.
Ai donte të bënte lojën e zogut në fluturim,
ata enkas ia shtrëngonin duart.
Ai nisi të këndonte me zërin si burimi nën bar,
por ata mospërfillës, s’e dëgjonin
Ai thirri i pezmatuar: “Mëmë, baba !”
dhe njëri prej tyre i tha : “Mbyll gojën !”
Pastaj i vogli qau në dëshpërim.
Atë çast m’u duk se më rigoi shpirti
dhe e përfytyrova të ardhmen pa dritë.
DYSHIM I PASHMANGSHEM
Gjumi im tani është gjasmim
Dhe zgjimi një ëndërr.
Vitet janë ngurosur në Muzgun e Pritjes,
Të pritjes së çfarë ?
Ne jemi të gjithë Uliksa ?
Që e kemi humbur Itakën.
Iluzion më duken tani
Edhe jeta
Edhe vdekja.
Të qeshurat e fëmijëve,
Japin shpirt si zogj të plagosur
Dhe makthi nga denatyrimi ynë
Po shndërrohet në një maskë tragjike
Mbi fytyrën time.
Ne ecim në skajin e kundërt,
Megjithëse legjenda thotë
Se të gjithë jemi larë në ujin e Shenjtë të Gangut.
POHIM I HDHUR
Akrepat formojnë pa mëshirë
Nuk e di akrepat a ritmi i zemrës ?
Atë ekuacion me shumë të panjohura
që është JETA IME:
me vite të mjegullta,
të strukura diku në subkoshiencën time
që presin zgjimin
(mbase edhe harrimin);
me vite të përgjakura,
që s’ua ndal dot agoninë;
me vite të pështjelluara –
Trëndafil Erërash në ndërrim stinësh.
Shtojini shifrës fatale,
Vitet e brezave që ikën,
Vitet e Krishtit e të Parakrishtit,
Kohën mitike të zotave sumerianë
Dhe atë kohë që nuk flet dot
Me një gojë të mbushur me natë
Shtojini luftërat që janë fytyra e këtij
planeti egoist,
Paqen që është veç maskë
Dhe do të dalë një numër,
që s’e nxë asnjë traktat aritmetik.
HUMBJE
Im ate ka vdekur,
Bashke me te dha shpirt
Nje pjese e jetes sime,
Kur isha e vogel dhe ekzistoja ne syte e tij
Bebe me mish te trendafilte
Dhe me tinguj te pakuptueshem,
Qe ishin muzike,
Ashtu si thoshte ai,
Kur fliste per Dikurin.
Ai kishte ne kujtesen e tij
Te qeshurat e mia te pafajme,
Fjalet e mia te pashpjegueshme,
Kukullat e mia,
Pyetjet e mia kohe e pakohe,
Lotet e mi pa shkak
Dhe druajtjen time legjendare.
E gjithe kjo ka humbur,
Ne frymen e tij te fundit,
Kur bota iu permbys
Dhe une pashe si ne pasqyre
Veten time te dikurshme,
Qe nxitonte drejt humbelles.
ËNDËRR QË PËRSËRITEJ
Rruge te shkreta,
Male shkembore,
Te vdekur,
Te vdekurit e mi,
Ata nuk me shihnin ne fytyre,
Edhe une nuk i shihja,
Por ecja kuturu,
Ata vonoheshin si te vdekurit,
Kjo eshte e kuptueshme.
Sigurisht qe dikush do te me pyese,
Ku rrinin te vdekurit?
Po ti e gjalla ku rrije?
Une s?di te them asgje,
Ishte nje levizje e shpejte,
Dhe une nuk dua te flas per kohet,
Kur e ardhmja ime mbahej ne nje fije.
DITAR I KUJTESËS
Me 7 janar te vitit 2002,
Vdekja erdhi drejt meje si nje ortek.
Nje yll ra nga qielli.
Megjithe ekzistencen time te humbur,
Shpirti im cikte nje dashuri te pafund
Per nuk e di cfare,
Ndoshta nje hije ka ecur me mua
Ne erresire.
Nuk me kujtohet se cfare me tha,
As se cfare i thashe,
Toka dhe qielli ishin trazuar
Ne nje drite shkelqimtare,
Kishte aty nje grope te thelle
Gati per te me gllaberuar,
Askush tjeter nuk e kupton.
Une perpiqesha te dilja,
Por ne kete cast,
Kur isha e shtrire si e vdekur,
Pashe ne kube shkronja dhe figura.
Pra, kisha filluar jeten e dyte.
TI JE E VËRTETA
Veshtrimi yt
Jashte kesaj bote,
Duart e tua, fryma jote,
Fjalet e tua ikanake,
Seksi yt si lule hyjnore,
Hija qe te mbeshtjell
Magjia jote e lumtur,
Gjithcka me megjeps te personi yt.
Ti je e verteta: Toka qe renkon,
Qielli qe derdh nje enderr kalderoniane.
Ti je scribi i dhimbjes,
Koha qe arratiset,
Deshira e nje jete qe kerkon te rilindet.
NGUSHËLLIM
Jeta dhe vdekja ime
Pergjonin njera-tjetren pa pushim,
Ne nje lufte te pabarabarte.
Ishte nje dite e vitit 2002
Ne nje spital ne Paris,
Kur te gjitha veshtrimet ishin dhimbje
Dhe dritarja dergonte nje peizash pa reliev.
Degjohej nje peshperime,
Qe ben te plaken fjalet.
Heshtja vezhgonte dite e nate.
Une isha si nje e huaj e kesaj bote.
NJE ZË
Degjoj ne heshtje dhe e cuditur
Nje ze.
Qetesisht kthehem prapa:
Ka ndodhur dje apo ka nje shekull,
Qe ky ze me ka turbulluar?
Ne labirintin e jetes sime,
Ai eshte toke dhe det,
Gezim e trishtim,
Muzike dhe vdekje.
BIRI IM
Fati yne merr formen
E ndertimit tone shpirteror,
Me i miri ogur eshte te mendosh
E te veprosh i lire,
Te soditesh,
Te dish si t’i studjosh ngjyrat
Njelloj si te studjosh shpirtin,
Dhimbjen njerezore,
Sekretet e universit.
Mundesia per t’u endur ne rajonet e erreta,
E per te mesuar sekretet e jetes,
Qe shperndahen si farat e grurit,
Eshte ne ty.
Keshtu e bukura hap dritaren
Drejt qiellit, ku yjte kane te njejten lende
Si njeriu,
Si ti biri im,
Pjesa me mire e qenies sime.
THYERJA E MADHE
Gjate ekzistences sime,
Ne kohen qe sjell gjumin,
Kishte ca endrra
Ne nje hapesire te panjohur,
Me nje drite te zbehte e fantazma,
Me veshtrim te brendshem te padurueshem,
Qe me thoshin pa pushim
“Vdekja eshte kudo dhe me blu se qielli.”
Pas kesaj une mendoja
Se kjo bote nuk ka as fund dhe as fillim,
Dielli lind e perendon
Dhe une eci mbi pluhurin tim.
A do te gjej nje strehe per shpirtin?
Per te mos rene ne boshesi?
Nuk e di, por kam kuptuar,
Se ka ndodhur Thyerja e madhe.
(Posted 17th October 2009 by Botimet Shqiptare)
