Ekrem Alija: Bashkimi Kombëtar Shqiptar

12/06/2025 Opinione

Tema të tjera...

Bashkimi Kombëtar Shqiptar

Bashkimi Kombëtar Shqiptar është një ideal kombëtar i cili synon bashkimin e të gjitha trojeve shqiptare në një shtet të vetëm, që shpesh përshkruhet si Shqipëria Etnike.

Pak Histori

Rilindja Kombëtare Shqiptare (shek. XIX)

– Filloi përpjekjet për një identitet kombëtar dhe pavarësi nga Perandoria Osmane.

– Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878) ishte një hap i parë drejt bashkimit të trojeve shqiptare.

Shpallja e Pavarësisë (1912)

– Shqipëria shpalli pavarësinë në një territor të kufizuar, ndërsa shumë rajone me popullsi shqiptare mbetën jashtë kufijve (Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi, Lugina e Preshevës, Çamëria, Hoti e Gruda e Malësi si dhe Sangjaku).

Pas Luftës së Dytë Botërore

– Kufijtë u konsoliduan dhe bashkimi nuk ndodhi. Shqipëria dhe Kosova ishin të ndara: njëra në kampin komunist, tjetra pjesë e Jugosllavisë.

Pas vitit 1999 (pas Luftës së Kosovës)

– Ideja e bashkimit kombëtar u ri ndez, sidomos pas ndërhyrjes së NATO-s dhe çlirimit të Kosovës.

– Pavarësia e Kosovës më 2008 u pa si një hap drejt bashkimit për disa grupe nacionaliste.

Aktualisht

– Bashkimi Kombëtar shqiptar është një temë e ndjeshme politike dhe gjeopolitike.

– Mbështetet nga disa parti apo individë në Shqipëri, Kosovë, Lugina e Preshevës dhe në mërgatë.

– Kundërshtohet nga bashkësia ndërkombëtare dhe vendet fqinje, të cilat e shohin si kërcënim për stabilitetin rajonal.

Forma të mbështetjes

Në kulturë: këngë patriotike, libra, filma.
Në politikë: programe partiake si Aleanca Kuq e Zi, Lëvizja Vetëvendosje (në fillimet e saj), etj.
Në rrjete sociale: lëvizje rinore dhe mërgatë që e mbështesin hapur.

HISTORIA E IDEALIT TË BASHKIMIT KOMBËTAR

Periudha Osmane dhe Rilindja Kombëtare (1878–1912)

Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878): u themelua për të mbrojtur trojet shqiptare nga copëtimi pas përfundimit të Luftës Ruso-Turke. Ishte përpjekja e parë organizative për bashkim të trojeve etnike.

Programi i Lidhjes: kërkonte autonomi për katër vilajetet me shumicë shqiptare: Shkodra, Kosova, Janina dhe Manastiri.
Kongresi i Manastirit (1908): standardizimi i alfabetit dhe forcimi i identitetit kombëtar.

Pavarësia dhe Copëtimi Territorial (1912–1913)

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912) u bë në Vlorë, por vetëm një pjesë e vogël e territoreve shqiptare u njohën ndërkombëtarisht si Shqipëri.
Konferenca e Ambasadorëve në Londër (1913) vendosi kufijtë që lanë jashtë Shqipërisë:

o Kosovën, në përbërje të Serbisë.

o Maqedoninë perëndimore dhe jugperëndimore në përbërje të Serbisë dhe më vonë të Jugosllavisë.

o Çamërinë në Greqi.

o Malësinë e Madhe në Mal të Zi.

Shekulli XX: Ndërmjet Luftërave dhe Regjimeve

Gjatë Mbretërisë Shqiptare dhe komunizmit, bashkimi kombëtar nuk ishte prioritet praktik. Shteti i Shqipërisë para viteve 90-ta mbajti qëndrim të mbyllur ndaj mërgatës dhe shqiptarëve jashtë kufijve.
Në Kosovë, shqiptarët u përballën me asimilim dhe represion të vazhdueshëm në kuadër të Jugosllavisë.

______________________________________

KONTEKSTI POLITIK MODERN

Pas Luftës së Kosovës (1999)

Lufta e UÇK-së (1998–1999) dhe ndërhyrja e NATO-s sollën çlirimin e Kosovës nga Serbia.
Krijimi i administratës së UNMIK dhe më pas pavarësia më 17 shkurt 2008 krijuan një shtet të dytë de fakto shqiptar.

Bashkimi në Narrativen Politike

Në Shqipëri: disa parti (si Aleanca Kuq e Zi) e përdorin si slogan politik.
Në Kosovë: Lëvizja Vetëvendosje ka qenë promotore e bashkimit (sidomos në fillimet e saj), megjithëse me kohë ka kaluar drejt qasjes institucionale.
Në Maqedoninë e Veriut dhe Luginën e Preshevës: komuniteti shqiptar kërkon më shumë të drejta dhe autonomi lokale.

______________________________________

ASPEKTI LIGJOR DHE NDËRKOMBËTAR

E Drejta Ndërkombëtare

Parimi i vetëvendosjes lejon popujt të përcaktojnë statusin e tyre politik sikur është rasti i Kosovës.
Por parimi i integritetit territorial të shteteve ekzistuese (Serbisë, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi, Greqisë) e kundërshton ndryshimin e kufijve.

Dokumente Relevante

Rezoluta 1244 e KS të OKB-së: e njohu Kosovën si territor nën administrim ndërkombëtar por pjesë formale e Serbisë.
Kushtetutat e Shqipërisë dhe Kosovës: asnjëra nuk ndalon formalisht bashkimin, por as nuk e promovon haptazi.

Skenarët Ligjorë të Bashkimit

Referendum i dyfishtë (në Shqipëri dhe Kosovë): duhen ndryshime kushtetuese dhe konsensus popullor.
Unioni Politik (në formë konfederate): mund të jetë një alternativë tranzitore, më e pranueshme ndërkombëtarisht.

______________________________________

HARTË E TROJEVE SHQIPTARE (Shqipëria Etnike)

Përfshin:

Shqipërinë aktuale
Kosovën
Lugina e Preshevës
Maqedonia perëndimore
Mali i Zi lindor (Ulqin, Plavë-Guci, etj.)
Çamëria në Greqinë veriore

______________________________________

PËRFUNDIME

Bashkimi Kombëtar mbetet një ide më shumë emocionale dhe simbolike, sesa një projekt praktik për momentin.
Realiteti gjeopolitik dhe integrimi në BE e bën bashkëpunimin rajonal më të preferuar sesa ndryshimi i kufijve.
Megjithatë, integrimi kombëtar përmes gjuhës, arsimit, kulturës, ekonomisë dhe institucioneve përbashkëta (si bashkëpunimi Kosovë–Shqipëri) është në rritje.

______________________________________

HARTA VIZUALE E SHQIPËRISË ETNIKE

Harta e trojeve shqiptare historike përfshin:

Shqipërinë aktuale
Kosovën
Luginën e Preshevës (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë)
Maqedoninë perëndimore (Tetovë, Gostivar, Strugë, Kërçovë, Shkup)
Mali i Zi lindor (Plavë, Guci, Ulqin, Tuzi)
Çamërinë në Greqi

______________________________________

SKENARËT E MUNDSHËM TË BASHKIMIT KOMBËTAR SHQIPTAR

Bashkimi përmes referendumit dypalësh (Shqipëri–Kosovë)

Përshkrimi:

– Mbajtja e një referendumi të njëkohshëm në Shqipëri dhe Kosovë, ku qytetarët të shprehen për bashkimin në një shtet të përbashkët.

Aspekti ligjor:

Kushtetuta e Shqipërisë nuk e ndalon një akt të tillë, por kërkon ndryshim kushtetute për të përcaktuar një formë të re shtetërore.
Kushtetuta e Kosovës (neni 1.1 dhe 1.3) e përkufizon Kosovën si shtet sovran e të pavarur që nuk mund t’i bashkohet një shteti tjetër. Kjo kërkon:

o Vendim të Kuvendit me shumicë të dyfishtë (2/3 e deputetëve + 2/3 e minoriteteve)

o Ndryshim të kushtetutës, gjë që është politikisht shumë e vështirë

Sfidat:

Rezistenca ndërkombëtare (BE, SHBA, NATO), të cilët e shohin si de stabilizuese për rajonin.
Serbia do ta përdorte këtë si argument për të mohuar njohjen e Kosovës.
Rrezik për ndërhyrje të jashtme (sidomos nga Rusia apo vendet anti-perëndimore që duan ta destabilizojnë Ballkanin).

______________________________________

Union (konfederatë) Shqipëri–Kosovë

Përshkrimi:

– Krijimi i një unioni politik dhe ekonomik, ku dy shtetet ruajnë sovranitetin, por bashkëpunojnë në:

Diplomaci të përbashkët
Ushtri të përbashkët
Treg të përbashkët
Politika të jashtme të koordinuara

Shembuj krahasues:

Bashkimi i Beneluksit (Belgjikë–Holandë–Luksemburg)
Konfederata Helvetike (Zvicra historike)

Avantazhe:

Nuk kërkon bashkim të kufijve, por krijon strukturë të integruar kombëtare.
Më e pranueshme ndërkombëtarisht.
Mund të ndodhë hap pas hapi.

______________________________________

Integrimi brenda Bashkimit Evropian (bashkimi de facto)

Përshkrimi:

– Kur të dy shtetet (Shqipëria dhe Kosova) bëhen pjesë e BE-së:

Nuk ka më kufij mes tyre.
Standardizim i monedhës, tregut, arsimit dhe lëvizjes së lirë.
Shtetasit e dy vendeve kanë të njëjtat të drejta në të gjithë hapësirën e BE-së.

Avantazhe:

E pranueshme ndërkombëtarisht.
E shmang konfliktin diplomatik me fqinjët.
E mundur përmes procesit të Berlinit, dhe Procesit të Anëtarësimit në BE.

Sfidat:

Proces shumë i ngadaltë.
Nuk përfshin trojet e tjera shqiptare jashtë Shqipërisë dhe Kosovës (Preshevë, Maqedoni, Çamëri, etj.).

______________________________________

Bashkim i njëanshëm (nga Kosova ose Shqipëria)

Përshkrimi:

– Njëra nga dy shtetet deklaron bashkim me tjetrën në mënyrë të njëanshme.

Pasoja:

Shkelje e rendit ndërkombëtar.
Reagim i ashpër nga BE, NATO, SHBA.
Mund të çojë në ndarje të brendshme politike, konflikt të armatosur ose embargo diplomatike.
Do përballej me sanksione dhe izolim.

Ky do ishte skenari më i rrezikshëm dhe më pak i këshillueshëm.

______________________________________

PËRFUNDIME STRATEGJIKE

Skenari Mundësia Ligjore Pranueshmëria Ndërkombëtare Realizueshmëria Politike

Referendum për bashkim 🟨 Mesatare 🟥 E ulët 🟥 Shumë e vështirë

Union politik Shqipëri–Kosovë 🟩 Lartë 🟨 Mesatare 🟨 E mundshme

Bashkim brenda BE-së 🟩 Lartë 🟩 Shumë e lartë 🟨 E ngadaltë por reale

Bashkim i njëanshëm 🟥 I paligjshëm 🟥 Jashtë çdo konsensusi 🟥 Rrezikshmëri e lartë

______________________________________

KRAHASIMI ME RASTE NDËRKOMBËTARE TË BASHKIMEVE

______________________________________

Rasti i Bashkimit të Gjermanisë (1990)

Konteksti:

Gjermania ishte e ndarë pas Luftës së Dytë Botërore në Gjermaninë Perëndimore dhe Gjermaninë Lindore, për shkak të Luftës së Ftohtë.
Në vitin 1990, pas rënies së Murit të Berlinit dhe krizës së bllokut lindor, ndodhi ribashkimi nën një qeveri të vetme.

Si ndodhi:

U arrit me referendum të brendshëm dhe marrëveshje ndërkombëtare me fuqitë aleate.
U integruan institucionet e Gjermanisë Lindore në strukturat perëndimore.

Paralele me Shqipërinë–Kosovën:

Të dyja kanë një komb të ndarë për arsye politike/ideologjike.
Bashkimi ndodhi pas një shkëputjeje të madhe gjeopolitike (rënia e Bashkimit Sovjetik e njet do te ndodhte pas dobësimit te Serbisë).

Dallime ne rastin tone

Gjermania kishte një traditë shtetformuese më të qëndrueshme dhe një bashkësi ndërkombëtare më të koordinuar.
Në rastin shqiptar, kundërshtimi ndërkombëtar është më i madh, sidomos nga Serbia dhe disa shtete të BE-së.

______________________________________

Rasti i Vietnami i Jugut dhe Veriut (1976)

Konteksti:

Pas një lufte të gjatë civile, Vietnami u nda në dy shtete me ideologji të kundërta.
Bashkimi ndodhi pas fitores ushtarake të Veriut komunist ndaj Jugut pro-amerikan.

Si ndodhi:

Ishte një bashkim me forcë ushtarake, pas së cilës pasoi një periudhë represioni dhe rindërtimi.

Paralele me rastin tone::

U përfshi një komb një etnik që ndodhej i ndarë nën struktura të ndryshme.
Në Kosovë, UÇK dhe lufta ndaj Serbisë shpesh krahasohet me Vietnamin e Veriut.

Dallime:

Shqipëria dhe Kosova nuk janë në konflikt ushtarak me njëra-tjetrën.
Kjo formë bashkimi (me forcë) nuk është më e pranueshme ndërkombëtarisht.

______________________________________

Rasti i Jemenit (1990)

Konteksti:

Jemenit u nda në Jug dhe Veri gjatë Luftës së Ftohtë, me Jugun që kishte orientim marksist.
Bashkimi ndodhi pas rënies së Bashkimit Sovjetik.

Si ndodhi:

Me marrëveshje politike, por pa bazë të fortë shoqërore apo struktura të integruara.
Bashkimi rezultoi në luftë civile disa vite më vonë.

Paralele me Shqipëri–Kosovë:

Mund të shërbejë si rast paralajmërues se bashkimi pa konsensus të brendshëm dhe pa institucione të përbashkëta mund të sjellë konflikt.

______________________________________

Rasti i Koresë së Jugut dhe Veriut (ende të ndara)

Paralele si model i dështuar bashkimi:

Komb i ndarë për arsye ideologjike dhe gjeopolitike.
Tension konstant, mungesë kontakti, militarizim.
Bashkimi është teorikisht i dëshiruar nga shumë koreanë, por politikisht i pamundur aktualisht.

______________________________________

TABELË KRAHASIMI

Rasti Mënyra e Bashkimit Ndikimi Ndërkombëtar Rezultati Paralele me Shqipëri–Kosovë

Gjermania Me referendum + marrëveshje Proaktive (Perëndimi) Sukses, stabilitet PO (me BE-në në rol kyç)

Vietnami Me forcë ushtarake Asnjanës/konfliktual Stabilizim pas lufte JO (model i papranueshëm)

Jemeni Politike, pa konsensus I kufizuar Dështim, luftë civile PO (model për të shmangur)

Koretë E pamundur politikisht Konflikt i ngrirë Tension i përhershëm JO (pa zgjidhje aktuale)

______________________________________

MËSIMET QË NXIRREN

Suksesi i bashkimeve lidhet me:

o Konsensusin e brendshëm

o Mbështetjen ndërkombëtare

o Institucione të përbashkëta funksionale

o Mungesën e dhunës ose imponimit

Bashkimi Shqipëri–Kosovë duhet të orientohet drejt:

o Modelit gjerman (referendum + proces institucional)

o Integrimit gradual brenda BE-së

o Ndërtimit të institucioneve të përbashkëta përpara çdo hapi formal

______________________________________

DRAFT I KONFEDERATËS SHQIPËRI–KOSOVË

EMËRI ZYRTAR:

Konfederata Shqiptare ose

Bashkimi i Lirë Shqiptar (BLSH)

______________________________________

PARIMET THEMELLORE

Sovraniteti ruhet nga të dy shtetet anëtare.
Konfederata krijohet për të:

o Koordinuar politikat e jashtme

o Harmonizuar mbrojtjen dhe sigurinë

o Bashkuar ekonominë, arsimin dhe kulturën kombëtare

Të dy shtetet mbajnë kushtetutat e tyre për çështje të brendshme.

______________________________________

ORGANET KONFEDERALE
a) Këshilli i Konfederatës

– Organ ekzekutiv i përbashkët.

– Përbëhet nga 4 ministra të çdo shteti + një përfaqësues të Presidentit/Presidentes.

– Vendimet miratohen me konsensus.

b) Parlamenti Konfederal

– Organ legjislativ i përbashkët për çështjet konfedrale.

– Përbëhet nga 50 deputetë nga Shqipëria dhe 50 nga Kosova.

– Vendimet janë të detyrueshme vetëm për fushat e bashkëpunimit të përcaktuara.

c) Gjykata Konfederale

– Zgjidh mosmarrëveshjet kushtetuese midis dy shteteve në kuadër të marrëveshjes.

– Ka kompetenca vetëm mbi ligjet konfedrale.

______________________________________

FUSHAT E KONFEDERATËS

Fusha Përshkrimi

Politika e Jashtme Ambasada të përbashkëta në disa shtete, diplomaci e koordinuar

Mbrojtja Ushtri e bashkuar në raste emergjencash, trajnime dhe doktrina të përbashkëta

Ekonomia & Tregtia Zonë e përbashkët doganore, monedhë e vetme në perspektivë

Arsimi & Gjuha Diploma të barasvlershme, Akademi Kombëtare Shqiptare

Sport & Kulturë Përfaqësime të përbashkëta në garat ndërkombëtare (me konsensus)

______________________________________

STATUSI NDËRKOMBËTAR

Konfederata nuk është shtet i ri sovran, por një bashkësi e dy shteteve ekzistuese.
Shqipëria dhe Kosova ruajnë anëtarësimet ndërkombëtare veç e veç, por mund të koordinojnë politikat e jashtme.
Në rast të anëtarësimit të përbashkët në BE ose NATO, Konfederata mund të shndërrohet në formë më të thelluar bashkimi.

______________________________________

MEKANIZMAT E DALJES

Çdo shtet anëtar ka të drejtë të pezullojë përkohësisht ose të dalë nga Konfederata me njoftim paraprak dhe me referendum të brendshëm.

______________________________________

DISPOZITA TRANZITORE

Konfederata formohet me:

o Marrëveshje ndërqeveritare

o Ratifikim nga parlamentet

o Referendum popullor në të dy shtetet

Faza e parë: krijimi i një Sekretariati të Përbashkët të Bashkëpunimit.

______________________________________

ASPEKTI LIGJOR

Kërkon:

o Ndryshim të pjesshëm të kushtetutës së Kosovës (neni 1.3) për të lejuar transferimin e kompetencave.

o Amendamente kushtetuese në Shqipëri për të përcaktuar natyrën e Konfederatës.

______________________________________

PËRFUNDIM

Kjo formë Konfederate është:

✅ Legjitimisht e mundshme

✅ Më e pranueshme ndërkombëtarisht sesa bashkimi klasik

✅ Mund të zgjerohet në të ardhmen me troje të tjera shqiptare (p.sh. Preshevë, Maqedoni, etj.)

Në fund kjo përmbledhje meriton anën juridike të problemit, pra tërheq vëmendjen për të gjitha ato organizime atdhetare që në programet e tyre janë shumë folklorizëm dhe pak analizë shkencore për rrugë zgjidhjet. Kjo përmbledhje të orienton në këtë rrugë, por produkti dhe radha e plan-programit është detyrë jona për tu realizuar.

Ne programet e kësaj ideje madhore duhet te jene disa hapa konkrete juridike qe i hapin rrugën procesit te pare, bashkimit te Kosovës me Shqipërinë. Kjo fillon qe nga c vlerësimi institucional i Pakos Ahtisari kjo behet nga institucionet e Kosovës dhe ne ndërhyrjen ne dy kushtetutat respektive Shqipëri dhe Kosove per ti hapur rrugën referendumit mes dy shteteve për bashkim.

Se dyti, kërkohet një përcaktim diplomatik për rrugën drejt bashkimit kombëtar për te mos krijuar kundërvënie me rrugën e Integrimit Evropian ne BE.

Se treti kërkohen rruge juridike me masa konkrete te qeverive Shqiptare për çështjen e Trojeve ne Malin e Zi, Serbi dhe veçanërisht trajtim specifik demokratik dhe juridik për Çështjen Çame qe ka specifikat e saj.

Ka dhe elemente te tjerë ne rruge demokratike qe duhet te jene mision i qeverive shqiptare ne Tirane, Prishtine dhe ne Shkup për ta prezantuar çështjen e bashkimit kombëtar ne gjeopolitikën rajonale e ndërkombëtare.

Programe te tilla shkencore me baze historike dhe veçanërisht juridike duhet te formulohen ne dokument zyrtar te Organizatave patriotike brenda ligjit ku veprojnë dhe tu serviren po zyrtarisht Akademisë se Shkencave respektive dhe qeverive Shqiptare ku ato kane autoritetin e tyre.

Ju faleminderit,

Mr Ekrem Alija K O S O V Ë

Mentor ne Universitetin RMIT ne Melbourne 29 Maj 2025

A U S T R A L I