Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Ata që kufizohen vetëm te mediat masive për informimin e tyre dëgjojnë vazhdimisht të njëjtën mantër: qeveritë e teknokratëve janë një e keqe e domosdoshme – jo shumë demokratike, por gjithsesi më të mira se kaosi. Asnjë zë i vetëm nuk pretendon se këtu po zhvillohet një evolucion antidemokratik. Megjithatë, rezistenca sociale duhet të vazhdojë të synojë përfaqësuesit e zgjedhur të parlamentit, e jo vetë teknokratët.
Ende ekzistojnë shumë keqkuptime rreth mënyrës se si funksionojnë qeveritë në demokracitë parlamentare evropiane. Që kjo të jetë e paqartë për qytetarin mesatar është disi e kuptueshme. Megjithatë, nga gazetarët pritet të kenë njohuri minimale profesionale mbi funksionimin e institucioneve demokratike.
Ministrat nuk “zgjidhen” në asnjë vend evropian. Ata, përkundrazi, “emërohen” nga parlamentet përkatëse, zakonisht përmes miratimit të një deklarate qeveritare të paraqitur nga kryeministri në parlament. Përdorimi i termit “zgjedhje” në raportimet mediatike duhet të refuzohet, pasi krijon një përshtypje të gabuar. Në shumicën e vendeve evropiane, qeveritë e reja formohen mbi bazën e ekuilibrit politik të përcaktuar në parlamentin e sapozgjedhur.
Në disa vende, të gjitha partitë që kalojnë një prag të caktuar elektoral marrin pjesë në një “qeveri konsensusi”. Sipas këtij sistemi, arrihen marrëveshje edhe për rotacionin periodik të posteve të kryeministrit dhe presidentit midis partive. Gjërat funksionojnë ndryshe në vende që nuk kanë sistem zgjedhor proporcional, ku vetëm partia më e madhe – edhe pse zakonisht pa shumicë absolute të votave – mund të formojë qeverinë. Fakti që ky sistem i qeverisjes së përhershme nuk kritikohet hapur nga pakicat më të mëdha përbën një njollë në idealin evropian. Koalicioni aktual i shumicës midis Konservatorëve dhe Demokratëve Liberalë është një përjashtim, i mundësuar vetëm për shkak të platformave të tyre pothuajse identike socio-ekonomike.
Ndërkohë, shpesh harrohet se qeveritë teknokrate janë normë në disa sisteme. Presidenti emëron personalisht ministrat e tij, të cilët as nuk formojnë domosdoshmërisht një ekip qeverisës në kuptimin klasik. Shumica e amerikanëve nuk e kanë idenë se qeverisen nga teknokratë; ata nuk kanë njohur kurrë një realitet tjetër.
Nga tradita e shumicës qeverisëse të negociuar nga partitë, ka lindur edhe një traditë tjetër: pothuajse gjithmonë, udhëheqësi i partisë më të madhe në koalicion bëhet kryeministër, dhe pothuajse ekskluzivisht anëtarët e zgjedhur të parlamentit emërohen ministra. Megjithatë, kjo praktikë nuk bazohet në asnjë detyrim ligjor. Ministrat emërohen nga parlamenti; betimi nga kreu i shtetit është shpesh vetëm një formalitet, ndërsa legjitimiteti demokratik buron gjithmonë nga parlamenti. Për këtë arsye, ministrat nuk kanë pse të jenë domosdoshmërisht politikanë të zgjedhur. Ata duhet vetëm të miratohen nga një shumicë parlamentare.
Ajo që sot konsiderohet traditë, fillimisht nuk ishte e tillë. Emërimi i asaj që sot quajmë “teknokratë” ishte dikur rregull, jo përjashtim. Krerët e shteteve – të zgjedhur apo jo – kërkonin vetë kandidatë për ministra, ku “kompetenca” kishte përparësi ndaj popullaritetit. Natyrisht, “kompetenca” duhet parë në kontekstin shoqëror të kohës. Një bankier që balanconte financat e shtetit konsiderohej kompetent edhe sepse shtypte në mënyrë “efikase” grevat për kushte më të mira pune. Popullariteti elektoral shpesh ishte një pengesë për marrjen e një posti ministror. Për më tepër, deri në Luftën e Parë Botërore, anëtarët e parlamenteve – me përjashtim të socialistëve – ishin kryesisht udhëheqës biznesi ose manjatë shumë të pasur. Ministrat teknokratë konsideroheshin kolegë të tyre natyrorë.
Kjo ndryshoi ndjeshëm me suksesin e partive socialiste në parlamentet evropiane në fillim të shekullit XX, e veçanërisht me ardhjen e tyre në pushtet pas Luftës së Parë Botërore. Këto parti ishin thellësisht skeptike ndaj bankierëve dhe sipërmarrësve në qeveri, për arsye të qarta ideologjike. Ato preferonin të emëronin ministra kompetentë nga radhët e veta; teknokratët e jashtëm u bënë përjashtim, edhe pse nuk u zhdukën kurrë plotësisht.
Këta teknokratë konservatorë shpesh pretendojnë se janë politikisht neutralë, objektivë ose “mbi politikën”, por në realitet kjo zakonisht nënkupton konservatorizëm të theksuar, elitizëm, qasje antisociale dhe prirje represive. Po ashtu, ata shpesh deklarojnë se do të marrin vendime të vështira, të ashpra dhe të guximshme, që në thelb do të thotë se do të veprojnë kundër vullnetit të opinionit publik.
Megjithatë, ekziston një ndryshim thelbësor me atë që po ndodh sot. Deri më tani, këta të ashtuquajtur “teknokratë” kërkoheshin dhe rekrutoheshin nga vetë partitë politike, si pjesë e një strategjie për të zgjeruar profilin e tyre politik dhe për të siguruar ekspertizë. Kjo nënkuptonte gjithmonë një parapërzgjedhje ideologjike: kërkoheshin teknokratë që ndanin objektivat politike të partive përkatëse.
Edhe pse këta individë bëheshin ministra pa qenë më parë të zgjedhur si deputetë, ata gëzonin legjitimitet demokratik përmes përfaqësimit zgjedhor të partive që i kishin rekrutuar. Sapo bëheshin pjesë e qeverisë, ata etiketoheshin qartë si pjesë e një subjekti politik.
Kjo sot nuk ndodh më. Në Itali, zgjedhja e imponuar ishte një qeveri teknokratësh plotësisht “mbi politikën”, që në praktikë do të thotë një qeveri që merr vendime antidemokratike. Megjithatë, edhe këto qeveri ekzistojnë vetëm falë miratimit të parlamentit të zgjedhur.
A janë, pra, qeveritë teknokrate demokratike? Po dhe jo. Varet nga këndvështrimi. Edhe një qeveri teknokrate duhet të ketë mbështetjen e shumicës së një parlamenti të zgjedhur. Për më tepër, roli i një deputeti – qoftë i shumicës apo i opozitës – është thelbësisht i ndryshëm nga ai i një ministri. Pushteti legjislativ dhe ai ekzekutiv janë të ndarë për një arsye të fortë: ndarja e pushteteve është parim themelor i demokracisë moderne.
Për sa kohë që një qeveri ka mbështetjen e shumicës parlamentare, nuk ekziston një problem themelor demokratik, të paktën në aspektin formal. Nëse një qeveri e tillë ndjek politika që bien ndesh me premtimet zgjedhore, ky është një problem demokratik për përfaqësuesit e zgjedhur, por jo drejtpërdrejt për teknokratët.
Një problem serioz legjitimiteti lind atëherë kur partitë politike bëhen ndjekëse skllavërore të “tregut”. Në një vend si SHBA-ja, për shembull, mund të argumentohet se të gjitha kriteret formale të demokracisë janë përmbushur. Megjithatë, “tregu” ka siguruar që pothuajse asnjë parti të mos mbrojë realisht interesat dhe të drejtat e njeriut të zakonshëm.
Qeveria aktuale teknokrate përbën një kërcënim real për demokracinë, si për Italinë, ashtu edhe për pjesën tjetër të BE-së. Këtu po vendoset një precedent i ri, i cili rrezikon të përsëritet, veçanërisht nëse partitë konservatore marrin kontrollin – dhe, për fat të keq, kjo përfshin sot edhe shumicën e partive socialdemokrate.
Qeveria e bankierit Mario Monti është e papranueshme për çdo njeri me mendje të shëndoshë. Jo sepse përbëhet nga teknokratë, as sepse Monti është bankier, por sepse kjo qeveri përfaqëson një politikë të ashtuquajtur “stabilizimi financiar”, e cila në thelb nënkupton shkatërrim social dhe transferim masiv të rreziqeve te popullsia, ndërsa fitimet i kalojnë sektorit privat – më saktë, biznesit të madh. Kjo politikë është po aq shkatërruese edhe për bizneset e vogla.
Me sa duket, organizatat e konsumatorëve, OJQ-të dhe sindikatat – pra, shoqëria civile – nuk konsiderohen se kanë ekspertizë apo “neutralitet” politik të mjaftueshëm për t’u kualifikuar si “teknokratë”. Ata që sot reagojnë ashpër kundër kësaj qeverie teknokratësh dhe bankierësh nuk gabojnë në analizën e tyre, por në argumentimin e saj. Kjo qeveri është një katastrofë sociale për shkak të platformës së saj ideologjike.
Në kontekstin e debatit ideologjik që e rrethon këtë qeveri, është thelbësore të shqyrtohet edhe e kaluara e këtij njeriu dhe e ministrave të tij. Ajo e bën të qartë se çfarë përfaqëson kjo qeveri: një kapitalizëm brutal në kurriz të popullit.
