Ali Hertica

Ali Hertica: Ideali demokratik është ai i qytetarit të artikuluar

Në një demokraci liberale, realizimi i lirisë më të madhe të mundshme individuale është parësor. Një koncept kryesor në këtë këndvështrim është pra parimi i neutralitetit. Për shkak të rëndësisë themelore të asaj lirie, asnjë model i vlerës nuk mund të imponohet ose favorizohet nga qeveria. Në fund të fundit, individi vendos plotësisht autonome për interpretimin e jetës së mirë: kjo zgjedhje qëndron tërësisht në sferën personale të jetës. Detyra e shtetit, pra, nuk konsiston në realizimin e këtij ose atij morali konkret, por është i kufizuar në institucionin e një numri parimesh të drejtësisë.1

Drejtësia nënkupton, ndër të tjera, respektim të rreptë të parimit të barazisë dhe të drejtave të tjera themelore që formojnë kushtet e mundësisë së demokracisë liberale. Në gjendjen neutrale, për shembull, është e drejtë që të gjithë kanë të njëjtën liri për të përcaktuar, provuar dhe mundësisht të ndryshojnë vlerat dhe parimet e tij. Rregullat mbi vendimmarrjen dhe mbrojtjen ligjore gjithashtu formojnë aspekte të kësaj drejtësie, si dhe një numër të drejtash sociale (siç është e drejta për arsim dhe siguri shoqërore). Në fakt, kategoria e fundit gjithashtu ka të bëjë me kërkesat themelore të demokracisë liberale. Mbi të gjitha, asnjë person i arsyeshëm sot nuk do të kundërshtojë që ushtrimi i një numri lirish është i pakuptimtë pa përmbushjen e një niveli të caktuar material të jetës.

E mësipërm tregon gjithashtu se koncepti liberal i demokracisë është kryesisht natyrë formale-procedurale. Reallyshtë vërtet befasuese që, natyrisht, jo edhe tani një interpretim material, i bazuar në vlera e demokracisë, do të vinte në diskutim menjëherë pikënisjen e asnjanësisë.

Ideali demokratik është ai i qytetarit të artikuluar, autonom. Për më tepër, ekziston edhe një motivim i rëndësishëm pragmatik i demokracisë liberale. Neutraliteti, për shembull, është i domosdoshëm për të qenë në gjendje të bashkëjetojmë në mënyrë paqësore në një shoqëri që është pluraliste, domethënë, një shoqëri në të cilën njerëzit kanë pikëpamje thelbësisht të ndryshme për ato që i përfshijnë thellësisht ato. Neutraliteti, pra, kërkon një respekt pothuajse të pakushtëzuar nga qeveria për vlera të tilla si liria individuale, autonomia dhe toleranca.

Deri vonë, përveç një numri shkencëtarësh dhe (disa) politikanësh, askush nuk vuri në dyshim funksionimin e demokracisë liberale. Dhe ata që vepruan, zakonisht kufizoheshin në propagandimin e idealeve demokratike. Dukej se nuk kishte nevojë për një reflektim thelbësor kritik. Vitet e fundit kjo duket se ka ndryshuar: ne ende jetojmë në një demokraci liberale, por kjo nuk është më plotësisht e vetëkuptueshme. Sot, kur flasim për “demokracinë”, fjala “krizë” përmendet shpesh në të njëjtën frymë. Atëherë mund të dyshojmë në madhësinë dhe qëllimin e saktë aktual të asaj krize, por që “diçka” po vazhdon duket e qartë.

Për shkak të kësaj “krize”, koncepti i demokracisë liberale sot është me të vërtetë duke marrë vëmendjen që meriton, në politikë dhe shkencë. Zakonisht ky interes përqendrohet në përmirësimin dhe përsosjen e vetë modelit liberal. Ne flasim për Kulturën e Re Politike, ku kryesisht propozohen ndryshime zyrtare në demokracinë tonë, siç është referendumi ose reforma e sistemit zgjedhor. Një shembull tjetër është zhvillimi i mbrojtjes ligjore, me fokusin kryesor të vëmendjes është transformimi (i mundshëm) i Gjykatës sonë të Arbitrazhit në një gjykatë plotësisht kushtetuese.

Ky përqendrim në modelin liberal të demokracisë duket i justifikuar, por në të njëjtën kohë mund të ofrojë vetëm një zgjidhje të pjesshme. Këndi im është pra disi i ndryshëm. Përveç kësaj rafinimi (të domosdoshëm) të demokracisë sonë, unë do të doja të bëja një lutje për një qasje të ndryshme të modelit të demokracisë. Mbi të gjitha, modeli liberal më duket se është shumë i njëanshëm në praktikë dhe ka nevojë për korrigjim ose plotësim.

Kriza e demokracisë liberale manifestohet në simptoma të ndryshme. Një krim (i rëndë) doli të jetë shkaku i një krize serioze të besimit midis shumë qytetarëve në sistemin politik dhe gjyqësor. Një simptomë tjetër është mosfunksionimi i parlamentit për shkak të mbajtjes së qeverisë. Partitë politike nuk e marrin më mesazhin e tyre “të shitur” votuesit; risitë në programin dhe organizimin e partisë deri më tani kanë ofruar pak lehtësim.

Ato janë vetëm simptoma. Dobësia e demokracisë është padyshim më e thellë. Ata që ndjekin prishjet dhe opozitat politike, herë pas here mund të kapërcehen nga një ndjenjë e pakuptimtë: gjithnjë e më shumë njerëz mund të pyesin veten nëse akoma mund të flasim në një mënyrë të thellë.

Kontrolloni gjithashtu

Mehmet Bislimi

Mehmet Bislimi: Të shpresojmë

Ditë më parë, Kryeministri i Kosovës z. Kurti, në fjalën e tij para Këshillit të …