Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Që nga koha kur u përurua shtatorja e Skënderbeut në njërën nga unazat më të frekuentuara në veri të Prizrenit, si zgjidhja artistike e autorit, ashtu dhe vendi i zgjedhur për të nga administrata lokale, ishin një fyerje për imazhin dhe peshën simbolike që ka figura e Skënderbeut si një figurë kyçe e lidhjes së shqiptarëve me kulturën evropiane. Këtu nuk hyn në punë feja, por ndoshta pikërisht shpërfillja që ka treguar heroi duke i dhënë më shumë peshë atdheut se sa religjioneve, gjë që nënkuptonte një hero të gatshëm për Rilindjen Evropiane. Vërtetë që Skënderbeu nuk ka qenë ndonjëherë në Kosovë (historianët dëshmojnë se ai ishte nisur drejt Fushës së Kosovës për t’iu bashkuar forcave të Huniadit me 1448, dhe për këtë shkak Noel Malkolmi konkludon se po të kishte arritur ai dy ditë më herët në Kosovë, fati i gjithë Ballkanit do të kishte pasur tjetër zhvillim), por ai, Skënderbeu, ka shërbyer, që nga De Rada e Naim Frashëri, si një gur-themeli i vetëdijes nacionale të shqiptarëve, prandaj nuk meritonte të fyhej në këtë farë derexhe pikërisht nga qyteti që në gjysmën e dytë të shekullit XIX pati rolin e një Piemonti në Lëvizjen tonë kombëtare. Zgjidhja artistike e justifikuar me parapëlqimin e moshës më të re të Skënderbeut, ishte në fakt një qasje që të shpie direkt në kiç. Artistët e njëmendët gdhendin karakterin dhe jo figurën apo moshën. Skulptori i vërtetë nuk është krijues manekinësh dhe as guxon të ketë për model Pigmalionin, që t’i japë shpirt një figure të krijuar për qëllime egoiste apo perverse, por ai synon të përçojë një mesazh të caktuar ideo-estetik. Modele të njëmendëta artistike ka pasur mjaft autori, mjafton të përmendet Odise Paskali. Mirëpo duket qartë se kemi të bëjmë me mediokritetin e kudo-pranishëm në Kosovë, që thjesht s’di të bëjë art por vetëm kiç. Kulmi i fyerjes për figurën e papërshtatshme të Skënderbeut është vendndodhja e tij – midis një unaze automobilistike pa asnjë qasje për këmbësorë.
Ndërkaq përdhosja e figurës së Skënderbeut mu në prag të Doku-Festit, kur ky qytet pretendon të zhvillojë dialog të kulturuar me gjithë qytetërimin global, tregon shkallën mizerabël të të gjithë ambientit tonë kulturor e politik. Këtu s’duhet ngatërruar problemi i kiçit, sepse në këtë rast nuk u përdhos kiçi por Skënderbeu.
Ajo që më bëri përshtypje me përdhosjen e fundit në formën e prarimit të shpatës dhe të përkrenares së heroit, ishte reagimi i një qytetari të Prizrenit me fjalët: “Kështu duket më bukur!” Natyrisht, po të mos merrej parasysh deficiti kulturor i qytetarit, vërejtja e tij mund të merrej si cinike. Fatkeqësisht, shumëkush mendon se prarimi i një sendi vetvetiu është një gjë e bukur, sepse reflekton idenë e pasurisë, fisnikërisë dhe elitizmit. Unë e dija se në kulturat e vjetra kineze e hindiane veshja me ar e statujave me karakter fetar ishte një gjë shumë e preferuar dhe e përhapur. Më duket se me figurën e Krishtit kjo gjë nuk ka ndodhur, së paku jo sa me figurën e Budës, sepse dihej qëndrimi i Krishtit ndaj tregtarëve që i pati dëbuar nga shtëpia e zotit. Kështu që sot, kudo në botë, prarimi i një figure, i një vepre arti ose i një statuje, para së gjithash asocion në kiçin. Gjithsesi, duket qartë se guri e bronxi përdoren kryesisht për heronj të vërtetë me kontribute të dëshmuara për njerëzimin, dhe si të tillë reflektojnë respektin, modestinë, dinjitetin dhe seriozitetin, ndërsa ari, para së gjithash, është aplikuar për idhuj e profetë.
Për të zhdukur çdo dilemë, thirra në ndihmë Inteligjencën Artificiale:
A ka prarimi i një statuje kuptim mistik apo mitologjik?
Po, në shumë kultura dhe kontekste historike, prarimi (ose veshja me ar) e statujave ka pasur kuptime mistike, mitologjike dhe simbolike. Ari, si material, është lidhur shpesh me hyjnoren, pastërtinë, pavdekësinë dhe fuqinë, për shkak të vetive të tij fizike (qëndrueshmëria, shkëlqimi dhe pamundësia për t’u ndryshkur). Këtu janë disa aspekte të rëndësishme të kuptimit mistik dhe mitologjik të prarimit të statujave:
Simbolika Hyjnore dhe e Shenjtë:
Në shumë kultura, ari konsiderohej si një metal i perëndive. Për shembull, në Egjiptin e Lashtë, statujat e praruara të perëndive si Ra ose Horus simbolizonin lidhjen me diellin dhe fuqinë hyjnore, pasi ari reflektonte dritën si dielli. Në hinduizëm dhe budizëm, statujat e praruara të perëndive ose të Budë-s shpesh përfaqësojnë ndriçimin shpirtëror dhe pastërtinë. Ari simbolizon dritën e brendshme dhe tejkalimin e botës materiale.
Pavdekësia dhe Përjetësia:
Ari, që nuk ndryshket apo prishet, lidhej me përjetësinë dhe pavdekësinë. Në kulturat si ajo e Inkave, statujat e praruara shpesh përdoreshin për të nderuar paraardhësit ose perënditë, duke sugjeruar një lidhje me botën e përtejme. Në mitologjinë greke, ari lidhej me perënditë e Olimpit, dhe statujat e praruara si ajo e Zeusit në Olimp konsideroheshin si mishërime të fuqisë hyjnore.
Fuqia dhe Autoriteti:
Prarimi i statujave shpesh përdorej për të treguar fuqinë dhe autoritetin e një sundimtari ose figure fetare. Për shembull, statujat e praruara të mbretërve në Mesopotami apo Persi simbolizonin lidhjen e tyre me hyjnoren dhe të drejtën për të sunduar. Në krishterim, veçanërisht në periudhën bizantine, ikonat dhe statujat e praruara përfaqësonin shenjtërinë dhe praninë e Zotit, duke krijuar një lidhje midis botës tokësore dhe asaj qiellore.
Ofrimi* dhe Sakrifica:
Në disa kultura, prarimi i statujave shihej si një ofertë për perënditë, një akt adhurimi ose falënderimi. Për shembull, në Amerikën e Jugut, kulturat para-kolumbiane si Muisca ofronin objekte të arta (përfshirë statujat) për të kënaqur perënditë ose për të siguruar mbrojtje.
Konteksti Mitologjik:
Në disa mite, si legjenda e Mbreti Midas nga mitologjia greke, aftësia për të kthyer gjithçka në ar lidhej me një dhuratë hyjnore, por edhe me një mallkim, duke treguar natyrën e dyfishtë të arit si simbol i pasurisë dhe rrezikut të lakmisë. Në mitologjitë e Amerikës së Jugut, si legjenda e El Dorado, prarimi i statujave dhe objekteve lidhej me një ritual mistik për të nderuar perënditë e diellit dhe ujit.
Kuptimi në Kulturat Moderne:
Edhe sot, statujat e praruara në tempuj apo vende të shenjta (p.sh., tempujt budistë në Tajlandë, si Buda i Artë) mbajnë një kuptim shpirtëror, duke tërhequr besimtarët për të medituar dhe reflektuar mbi vlerat shpirtërore.
*Këtu me gjasë Inteligjencës Artificiale i është përvjedhur një gabim. Gjuha shqipe në vend të kësaj fjale përdor shprehjet “blatim” ose “kushtim”. Fatbardhësisht ky ishte i vetmi gabim që zbulova në trajtimin e saj. Mirëpo a nuk e kemi fajin vetë ne shqiptarët qoftë edhe për këto gabime të rralla të IA?
