Hans Fallada ( 1893- 1947) shkrimtari gjerman ndër më të njohurit të shekullit 20

Hans Fallada, ( 1893- 1947) shkrimtari më i njohur gjerman i shekullit XX

Hans Fallada lindi në vitin 1893 dhe vdiq në vitin 1947.

U lind në një familje të pasur, por të rënë nga kriza financiare, në fillim të shekullit XX. Në vitin 1899 familja u vendos në Berlin, pastaj në vitin 1909 në Leipzig. Që në fëmijëri kishte shprehur një qëndrim kundërshtues ndaj babait, meqë ai kërkonte që i biri të bëhej jurist, por Hansi nuk e donte atë profesion.

Në vitin 1911, në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare u regjistrua në gjimnazin “Fürstliches në Saalfeld-Rudolstadt”, Thuringia. Ishte viti kur ai u përpoq të bënte vetëvrasje. Sipas biografëve të tij ai më parë kishte bërë një duel me shokun e tij, Hanns Dietrich von Necker. Ishte plagosur rëndë, por i kishte mbijetuar plagës.

Më vonë ishte internuar në një klinikë psikiatrike, në Jena. Në prag të mbarimit e  la shkollën e mesme dhe u largua nga familja. Në fillim punoi si  fermer dhe më vonë u bë edhe  gazetar. Në vitet  1917 deri 1919 në periudha të ndryshme  ka bërë përpjekje të shërohej nga alkooli. Për shkak të kundërvajtjeve të shumta disa herë u burgos dhe mbajti burg. Në 1924 kishte mbajtur tre muaj,  në vitin 1926 dy e gjysmë dhe në 1933, dy javë.

Në vitin 1929 ai u martua me Anna Margarete Issel.

Kritika letrare gjermane dhe  huaj konsideron se ai ishte njëri ndër shkrimtarët më të mëdhenj gjermanë të shekullit XX. Veprat e tij janë të përkthyera në disa gjuhë të botës, kryesisht kanë përmbajtje sociale. Disa nga tregimet dhe romanet e tij u botuan pas vdekjes.

Veprat e tij më të njohura janë: Romani, “Der Junge Goedeschal” i botuar në vitin 1920, “Antoni dhe Gerda” u botua në vitin 1923. Libri i tij,  “Bonzen und Bomben”, i botuar në Bauern, në vitin 1931  konsiderohet si libër shumë suksesshëm. Në këtë roman  autori evokon kujtimet nga  kryengritjet popullore në Neumünster, të cilat ishin zhvilluar gjatë krizës së viteve 1928-1929, në Gjermani

Romani i tij më i njohur është: “E po çka tani, o njeri i varfër?” shkruar në vitin 1932. Në këtë roman shkrimtari Hans Fallada ka përshkruar profilin e mprehtë e antagonist të  shoqërisë gjermane ndërmjet dy  luftërave botërore. Kjo vepër shkrimtarit i garantoi  një reputacion jashtë kufijve të Gjermanisë. Romani tregon aventurat e një kontabilist të ri gjerman, Johannes Pinebergut, përfaqësues i borgjezisë, njeri  i ndershëm dhe punëtor, i cili është mbyllur në spirale të mjerimit për shkak të krizës së rëndë ekonomike, me të cilën përballet vendi i  tij në vitet njëzet të shekullit të kaluar. Përgjigja e vetme e mundshme për pyetjen nga “Çka tani varfanjak?”,  duket të jetë krejt e  natyrshme për kontabilistin e pafat i cili përfundon në një shtëpi për të pastrehët.

Në vitin 1933, me arritjen në pushtet të Adolf Hitlerit, Fallada ndodhej në Carwitz, në Mecklenburg dhe del në pension. Për shkrimtarin e njohur gjerman pikërisht atëherë fillon një periudhë e pjellorisë letrare. Asokohe ka shkruar veprat e tij më të njohura:

Kush dikur hante nga tasi i teneqesë dhe Dikur kishim një fëmijë në vitin 1934,

Përralla nga nëpunësi i qytetit, Der aufs në vitin 1935,

Ujku Unter Wolfen, në vitin 1937,

Gustavi i hekurt, në vitin 1938,

Njeriu i padashur, në vitin 1940,

Një  burrë i lartë, në vitin 1943.

Në vitin 1944 Fallada ndahet  nga gruaja dhe njoftohet me Ursula Leshin, me të cilën edhe u martua në vitin 1945. Në vitin 1944 ai filloi të shkruajë romanin: “Pijaneci”  u botua vetëm në vitin 1950, një lloj autobiografi në të cilën ai përmbledh që në rininë e tij të punojë si një droguar shkrimtar, alkoolike dhe përdorues i morfinës.

Në vitin 1945, Johannes R. Bekeri e ftoi atë për t’u bashkuar me atë në Berlinin Lindor për të punuar në gazetën “Täglichen Rundschau”. A do të vazhdojë karrierën e tij si shkrimtar dhe japin në shtyp në vitin 1946 veprat e tij të fundit: Der Alpdruck dhe Jeder für sich allein stirbt, “Makthi, që do të thotë se secili njeri vdes vet” i vlerësuar  nga Primo Levit  ” si një nga më të librat e bukur në lidhje me rezistencën gjermane kundër nazizmit. (Ahmet Qeriqi)

Hans Falada: Secili njeri vdes vetë

Libri i shkrimtarit gjerman Hans Fallada ‘Të gjithë vdesin vetëm’, i shkruar në vitin 1946, u bë një bestseller botëror më shumë se pesëdhjetë vjet pas botimit të tij të parë. Fallada e ktheu në një roman historinë e vërtetë të një çifti të martuar nga Berlini që luftuan kundër Hitlerit në një mënyrë specifike, duke paguar përfundimisht rebelimin me jetën e tyre.

Otto dhe Elise Hampel nuk ishin intelektualë të mëdhenj dhe nuk ishin veçanërisht aktivë politikisht, por thjesht një çift i zakonshëm i klasës punëtore nga një pjesë më e varfër e Berlinit. Ata jetuan në Amsterdamer Strasse 10 dhe jetuan jetën e tyre të vogël, të padukshme, pavarësisht nga ndryshimet politike dhe vorbulla e luftës, e cila filloi më 1 mars 1939, me pushtimin gjerman të Polonisë. Por vitin e ardhshëm, vëllai i Eliese u vra në luftime si pjesëtar i ushtrisë gjermane, dhe më pas çifti Hampel filloi të mendonte për llojin e shoqërisë në të cilën jetonin. Atyre nuk u pëlqen aspak ajo që shohin rreth tyre: një mendje e vetme, adhurimi i pakufizuar i Adolf Hitlerit, terrori i policisë sekrete dhe nënshtrimi i plotë i të gjithë qytetarëve gjermanë ndaj regjimit nazist.

Hampelët vendosin të rebelohen, në të vetmen mënyrë që ata dinë, duke qenë se ndodhen në një mjedis të plotë nazist në qendër të Rajhut të Tretë: ata fillojnë të shpërndajnë dhe dërgojnë kartolina ku bëjnë thirrje për luftë kundër Hitlerit. Rreth 200 prej këtyre kartave u shpërndanë nga Hampels në dy vitet në vijim, me rrezik të madh personal, në të gjithë Berlinin, me mesazhe të tilla si “Poshtë qeveria e Hitlerit” dhe “Të kundërshtojmë makinën gjermane të luftës”. Hampelët, nga pozicioni i të dëshpëruarve të vetmuar, shpresonin se në këtë mënyrë ata do t’u bënin të ditur njerëzve të tjerë me mendje të njëjtë se nuk janë vetëm dhe ndoshta përfundimisht do t’i inkurajonin njerëzit të ndërmarrin veprime të ngjashme, por, për fat të keq, ata gabuan rëndë. Domethënë, pjesa më e madhe e kartolinave me thirrje për revoltë kanë përfunduar në polici menjëherë, sapo janë gjetur. Njerëzit nuk guxonin të bënin asgjë tjetër veçse të raportonin kartolina subversive, mesazhet e të cilave u dukeshin të tmerrshme.

Romani, “Secili njeri vdes vet”,  u botua për herë të parë në Gjermani në vitin 1932, dhe sot konsiderohet një roman klasik modern. Romani përshkruan ditët e fundit të Republikës së Vajmarit (shteti gjerman nga viti 1919 deri në 1933), kushtet e jetesës së punëtorëve në atë periudhë, roli i sindikatave dhe institucioneve qeverisëse, shkarkimet nga puna në tregun e punës. Bizneset përshkruhen si një unazë ku njerëzit e së njëjtës klasë luftojnë kundër njëri-tjetrit dhe zbulojnë anën e tyre më të keqe.

 

Kontrolloni gjithashtu

Nezim Frakulla (1680-1760) ndër poetët e parë shqiptarë që shkroi poezi shqip me alfabet arab

Nezim Frakulla (1680-1760) ndër poetët e parë shjqiptar, që shkroi poezi shqip me alfabet arab

Letërsia shqipe me alfabet arab, apo sikur është bërë traditë të thuhet, me alfabet turko-arab, …