Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
[Pjesa e dytë e intervistës me kryetaren e shoqatës “Arbëria” në Ungër (it. Lungro), të nderuarën Rosa Carbone]
“Sa herë që jemi në Shqipëri, ndihemi të mirëpritur jo si të huaj, por si fëmijë që kthehen në shtëpi. Momente vëllazërie dhe emocione të mëdha na përshkojnë, nuk mungojnë lotët kur mbërrijmë dhe kur largohemi. Që atëherë, kemi kultivuar miqësi të shkëlqyera dhe marrëdhënie vëllazërore me shumë shqiptarë, nga trevat e ndryshme shqiptare, siç është edhe Kosova; të gjithë shqiptarët janë si familje për ne dhe sa herë që takojmë njerëz të rinj, na shfaqen emocione vëllazërore.” Rosa Carbone
Kur keni marrë pjesë si shoqatë, së pari, në Shqipëri?
Si shoqatë, filluam zyrtarisht të merrnim pjesë në një aktivitet në Shqipëri në vitin 2017. Rasti i parë ishte pjesëmarrja jonë me një delegacion të vogël anëtarësh të shoqatës sonë “Arbëri”, në ngjarjen «Vallja e Fitores», e organizuar nga shoqata shqiptare “Foleja Kombëtare e Shqiponjave”, e udhëhequr nga zonja Elida Jorgoni. Ishte një përvojë e veçantë që na dha mundësinë të përfaqësonim Arbërinë tonë shpirtërore në Shqipëri, të përfaqësonim kulturën tonë me vëllezërit dhe motrat tona shqiptare dhe të ndiheshim pjesë e gjallë e një historie të vetme e të madhe të përbashkët.
Këto përvoja na kanë lejuar të forcojmë lidhjet tona me popullin dhe institucionet shqiptare, por edhe të përurojmë më tej Arbërinë dhe vitalitetin e saj.
Kujtoj se ka qenë një festë e madhe për ju e për ne, kanë qenë takime e manifestime madhështore, ku padyshim ana emocionale ka qenë aq e madhe, sa mund ju them lirisht se kënaqësinë e atyre takimeve e veprimtarive e përjetoj edhe tani e do ta kujtoj gjithmonë. Ç’ mund të na thoni nga ana juaj për të gjitha këto veprimtari emocione, për ardhjen tuaj në trevat etërve tanë arbëreshë të Motit të Madh të Heroit tonë Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu?
Sa herë që jemi në Shqipëri, ndihemi të mirëpritur jo si të huaj, por si fëmijë që kthehen në shtëpi. Momente vëllazërie dhe emocionesh të mëdha na përshkojnë, nuk mungojnë lotët kur mbërrijmë dhe kur largohemi. Që atëherë, kemi kultivuar miqësi të shkëlqyera dhe marrëdhënie vëllazërore me shumë shqiptarë, nga trevat e ndryshme, siç është edhe Kosova; të gjithë shqiptarët janë si familje për ne dhe sa herë që takojmë njerëz të rinj, na shfaqen emocione vëllazërore.
Këto shkëmbime kulturore me Shqipërinë janë themelore për ne, të cilat jo vetëm që forcojnë përkatësinë tonë kulturore dhe identitetin tonë arbëresh, por ato përfaqësojnë gjithashtu një burim të rëndësishëm motivimi, veçanërisht për të rinjtë, të cilët kështu ndihen pjesë e një komuniteti më të madh, të gjallë dhe të njohur.
Sjellja e zërit tonë, zakoneve tona, arbërishtes sonë dhe traditave tona në ato vende është një mënyrë për të riafirmuar se kush jemi. Dhe, pas kthimit tonë, i gjithë ky entuziazëm derdhet në aktivitetet që organizojmë në qytet, brenda katundit me shoqatën tonë, duke u motivuar të angazhohemi me krenari të ripërtërirë.
Në maj të vitit 2024, shoqata jonë me një delegacion prej 16 anëtarësh, udhëtoi për në Kosovë me ftesë të Gjergj Prencoçajt, një aktivist kosovar, për zbulimin e statujës së Skënderbeut në qytetin e Gjakovës. Është e rëndësishme të theksohet se Gjergj Prencoçaj kishte vizituar tashmë Ungrën, në një nga rishfaqjet tona historike, ku pati mundësinë t’i vlerësonte traditat dhe kulturën tonë. Për rastin në Gjakovë, ai inkurajoi fuqimisht disa figura nga komuniteti ynë të merrnin pjesë, një shenjë e prekshme e respektit dhe dashurisë së ndërsjellë që lidh komunitetet tona. Me këtë rast takuam regjisorin kosovar Vranin Gecaj, i cili kishte ndërmend të planifikonte një vizitë në Ungër (Lungro) me rastin e rishfaqjes historike për Skënderbeun më, 1 marsit 2025 për të regjistruar një dokumentar të tërë për shoqatën tonë dhe qytetin e Ungrës.
Megjithatë, këtë vit shkuam në Prishtinë me një delegacion të të rinjve nga shoqata jonë e cila mori pjesë në festimet për 620 – vjetorin e lindjes së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu në Prishtinë më, 6 maj, organizuar nga shoqata “Shqiptaria” e me ftesën e Gjerg Prenkocajt. Ne morëm pjesë në aktivitete të organizuara, duke përfshirë paradën në qendër të Prishtinës dhe një shfaqje skenike të repertorit tonë arbëresh. Ishim të nderuar të merrnim pjesë në aktivitetin duke ndarë skenën me korin e Fëmijëve » Okarina «, që e interpretoi bashkë me ne këngën arbëreshe “Lule lule” me pasion dhe dashuri. Shumë emocionuese!
Po për Seminarin e Gjuhës, Letërsisë e Kulturës Shqiptare, që morët pjesë me Saverinën e shumë arbëreshë të tjerë, çfarë mund të na thoni?
Pjesëmarrja në Seminarin Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqipe në Prishtinë gushtin e kaluar ishte një përvojë me programe të ngjeshura dhe thellësisht kuptimplote për mua.
Seminari më lejoi të angazhohesha me studiues, gjuhëtarë, mësues dhe studentë jo vetëm nga Shqipëria dhe Kosova, por edhe nga diaspora shqiptare në mbarë botën. Ishte një shkëmbim vërtet i pasuruar, me angazhime e materiale gjuhësore e kulturore, ku pata mundësinë të përfaqësoja zërin e Arbërisë dhe të dëshmoja për punën që bëjmë në Ungër me shoqatën tonë, duke shfaqur përvojën dhe sukseset, duke përçuar të gjitha këto vlera të gjuhës dhe kulturës arbëreshe te brezat e rinj. Këto lloje ngjarjesh nuk janë vetëm mundësi që kanë vlera akademike, por janë edhe përvoja që forcojnë lidhjet dhe nxisin më tej dëshirën për të bashkëpunuar, mësuar dhe njohur njëri-tjetrin. Shpresoj te jem pjesë edhe viteve të tjera në seminare.
Doja të them edhe se për mua qëndrimi në Kosovë për seminarin ishte një përvojë e mrekullueshme, pothuajse e habitshme. U ndjeva si në shtëpi, pavarësisht se isha larg komunitetit tim. Këtë herë arrita ta zbuloja qytetin më ngadalë dhe dua të them se më bëri shumë përshtypje. Prishtina është një qytet i gjallë, i ri, dinamik, shumë më evropian nga sa mund ta imagjinoni. Mund të ndjeni një dëshirë të fortë për Evropën, për zhvillim, për hapje, për të ardhmen. Duhet ta pranoj sinqerisht se është një qytet i bukur për të jetuar.
Universiteti dukej, gjithashtu, i organizuar mirë dhe modern, me një investim të fortë tek të rinjtë, të cilët kanë një mundësi reale për të afirmuar veten dhe për të ndërtuar karrierën e tyre. Kështu, vura re një ndryshim të madh krahasuar me Italinë, ku mundësitë për të rinjtë janë shpesh më të kufizuara ose më pak të arritshme.
Gjatë qëndrimit tim, pata gjithashtu mundësinë të vizitoja qytetin e mrekullueshëm të Pejës. Duke pasur parasysh formimin tim profesional, nuk mund të mos mendoja për potencialin e tij të madh për zhvillimin e turizmit, falë trashëgimisë së tij të jashtëzakonshme kulturore dhe natyrore.
U ktheva në shtëpi e befasuar këndshëm, me një imazh të Kosovës që ishte shumë më i pasur, më modern dhe më mikpritës sesa ajo që perceptohet shpesh nga jashtë. Është një vend i mrekullueshëm, një vend për të cilin nuk do të ndalem kurrë së foluri duke theksuar e duke uruar midis miqve, të njohurve dhe kolegëve për vlerat aq të mira të atij qyteti dhe të njerëzve që na shoqëruan e na falën aq dashuri e respekt vëllazëror. Vërtet meriton të vizitohet dhe eksplorohet.
Sa mendoni se ka ndikuar ky seminar për ta përvetësuar ju dhe arbëreshët të tjerë gjuhën letrare a standarde shqipe?
Për mua, seminari ishte një mundësi unike për të ardhur në kontakt të drejtpërdrejtë me gjuhën standarde shqipe, për ta dëgjuar atë, për ta studiuar dhe për ta praktikuar atë në një kontekst formal, por thellësisht njerëzor dhe mikpritës.
Nuk është gjithmonë e lehtë, sepse janë dy regjistra të ndryshëm, me dallime të dukshme gramatikore dhe leksikore, por pikërisht për këtë arsye, ishte një sfidë interesante për mua.
Personalisht, seminari më dha një motiv të ri për të thelluar njohuritë e mia për shqipen letrare dhe forcoi vetëdijen time se mësimi i saj zgjeron horizontet e mia kulturore.
U ktheva në shtëpi me dëshirën për të vazhduar studimin, leximin dhe dëgjimin e shqipes standarde, gjithashtu për të qenë në gjendje të komunikoj më mirë me vëllezërit dhe motrat e mia në Shqipëri dhe Kosovë, ose në situatat formale, në të cilat marr pjesë si president e shoqatës sonë. Dhe kjo është, tashmë, një farë e rëndësishme, të cilën shpresoj se do të vazhdojë të rritet.
Si mund t’ ju vijmë në ndihmë që lidhjet tona vëllazërore të jenë të përhershme, veprimtaritë e përbashkëta të jenë të ngaherë të pandërprera?
Mënyra më e mirë për të na ndihmuar është t’i bëjmë këto lidhje të pandashme dhe aktivitetet tona të pandërprera, të vazhdojmë të ndërtojmë ura dialogu, shkëmbim kulturor, projekte të përbashkëta. Çdo mundësi për t’u takuar, qoftë një ngjarje, një binjakëzim, një seminar apo një botim – forcon unitetin tonë dhe na lejon të rrisim vlerat tona vëllazërore së bashku.
Është gjithashtu e rëndësishme të mbështesim njëri-tjetrin, të përhapim iniciativat tona përkatëse, të përfshijmë të rinjtë, por mbi të gjitha, të ndihemi pjesë e një familjeje të vetme, të shpërndarë në territore të shumta, por të bashkuar nga një gjuhë, histori dhe identitet i përbashkët.
Ne jemi gati të bëjmë pjesën tonë, të dimë se në anën tjetër ka njerëz, shoqata dhe institucione të gatshme të ecin me ne, kjo sigurisht na jep edhe më shumë forcë.
Cilat janë kërkesat tuaja që mund t’jua drejtoni institucioneve shqiptare në Republikën e Shqipërisë dhe në atë të Kosovës?
U kërkojmë institucioneve të Republikës së Shqipërisë dhe të Kosovës, para së gjithash, që të vazhdojnë ta trajtojnë Arbërinë me kujdes dhe dashuri, siç e kanë demonstruar tashmë në disa raste. Dëshira jonë është që marrëdhëniet midis trevave arbëreshe dhe vendeve të tyre të origjinës të bëhen gjithnjë e më të qëndrueshme, të strukturuara, afatgjate dhe mbi të gjitha, konstruktive dhe të dobishme.
Ne kërkojmë mbështetje më të madhe konkrete për bashkëpunimin kulturor, duke përfshirë programet dypalëshe, shkëmbimet, bursat për të rinjtë arbëreshë dhe mbështetjen për kërkimet historike dhe gjuhësore.
Do të ishte gjithashtu e rëndësishme të krijoheshin kanale të përhershme dialogu midis institucioneve të Republikës së Shqipërisë, Republikës së Kosovës dhe shoqatave të Arbërisë, në mënyrë që zërat tanë të dëgjohen dhe nevojat tona të kuptohen.
Të ndihemi pjesë integrale e një vizioni të përbashkët që do të thotë, gjithashtu, ruajtje dhe forcim i identitetit shqiptar edhe në të ardhmen, në vendet ku ai hodhi rrënjë shekuj më parë, por ku nuk ka pushuar kurrë së lulëzuari.
