Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Pas disa kohësh përpjekjeje me veten, mora guximin të shkoj në banesë, ku dikur rrihte zemra e shtëpisë sonë – Babi. Ishte një vend që dikur e ndjeja si strehën më të sigurt, si një vatër ngrohtësie ku mjaftonte vetëm zëri i tij për të më qetësuar. Tani ai vend ishte bosh, jetë e mbetur përgjysmë… Qysh kur fillova t’i ngjitesha shkallëve, zemra më rrihte fort, ashtu si një zog i trembur që kërkon rrugëdalje nga kafazi. Sikur trupi im e dinte para mendjes se çfarë më priste atje, se çfarë boshllëku më priste prapa asaj dere.
Çdo hap më rëndonte mendjen, si re të zeza që turbullonin kujtesën. Ishte një ecje e gjatë mes frikës dhe mallëngjimit, mes dëshirës për të hyrë e dëshirës për t’ia kthyer shpinën asaj dhimbjeje që më priste brenda. Nuk isha e gatshme të hyja aty. Nuk isha gati të përballesha me boshllëkun që e dija se do ta gjeja.
Kur ishte Babi gjallë, sa herë hapej dera e hyrjes, unë e shihja ulur para kompjuterit të tij. Ai ekran i vogël ishte dritarja e tij drejt botës, dhe pamja e tij aty ka qenë gjithmonë një copë jete që s’e harroj dot. Ndonjëherë e gjeja të shtrirë në kauq, të lodhur nga sëmundja, por sërish të fortë në shpirt; kishte një dinjitet në dhimbjen e tij, një lloj qetësie që vetëm prindërit e vërtetë dinë ta ruajnë kur nuk duan të na shqetësojnë.
Unë hyja gjithmonë me gëzim, edhe pse zemra më copëtohej sa herë ia shihja fytyrën e mplakur nga dhimbja. Gëzimi im ishte maskë që e vishja për të mos ia shtuar brengat. Por sot… sot dera ishte e mbyllur, e heshtur, e ftohtë. Ajo heshtje më goditi më fort se çdo kujtim.
Hyra në sallon dhe shkova drejt dritares. Po më ngushtohej fyti, si të kisha thithur ajër të rëndë, të mbushur me çdo kujtim që nuk doja ta përjetoja përsëri. Ajri nuk më mjaftonte. Më vinte të qaja me të madhe, të shfryja gjithë peshën që mbaja brenda, por kisha frikë të mos e rëndoja Nënën, e cila mezi po mbahej edhe vetë. Të mos i shtoja kësaj dhimbjeje edhe dhimbjen e saj ishte beteja ime e përditshme.
Shikova jashtë, kah kafja përballë, plot njerëz, zëra, lëvizje… por të gjitha mu dukën të ftohta, të ngrira, sikur jeta vazhdonte në një botë tjetër, e jo në atë ku tashmë mungonte Babi. Njerëzit qeshnin, bisedonin, lëviznin lirshëm, sikur asgjë nuk kishte ndryshuar. Ndërsa bota ime ishte shembur.
Isha gati të shpërtheja. Ndoshta do të qaja, ndoshta do të rrëzohesha. Nëna thirri motrën Rreze, dhe pas pak ajo erdhi me nxitim. E pashë fytyrën e saj të shqetësuar dhe u theva edhe më shumë nga brenda. Doja të largohesha menjëherë; nuk gjente vend shpirti im aty. Asgjë nuk ishte më si më parë.
Hyra në banjo. Nuk duroja më. U mbylla aty si të ishte një strehim i vogël ku mund t’i shpërtheja lotët pa i parë askush. Truri nuk më mbante, zemra s’po më nxinte më brenda trupit. Dhe qava… qava me frikë, me zë të shtypur, si fëmijë që nuk gjen ngushëllim. Lotët binin nxehtë, por nuk sillnin qetësi. Ishin vetëm dëshmi e dhimbjes.
Kur dola në koridor, Artridi doli nga dhoma e babit, dhe për një çast, këmbët më çuan vetvetiu drejt asaj dere. E hapa ngadalë, me druajtje, sikur të hyja në një dhomë të shenjtë. Dhoma dukej e zbrazët. As muret nuk e kishin më aromën e babit…
Sapo ktheva kokën, pashë dollapin e tij. Ai dollap ishte një botë më vete. Aty, sikur u ringjall e gjithë pamja e dikurshme: Babi i ulur para kompjuterit, shtrati me shumë jastëk që ia lehtësonin dhimbjen, aparati i frymëmarrjes, të gjitha ato pajisje e barna që Geti ia sillte nga Gjermania pa hezitim, vetëm që Babit t’i zbuteshin pak netët e vështira. Çdo send ishte një kujtim, një dëshmi e betejës sonë të përbashkët.
Pashë faculeta të shumta, shiringa, tableta që s’kishin më asnjë fuqi ta shëronin, por prapë shprehnin gjithë përpjekjen tonë të dëshpëruar për ta mbajtur gjallë. Ishin gjurmë të luftës sonë kundër një sëmundjeje që nuk kishte mëshirë.
Kur dola në korridor, mu shfaq në mendje pamja e babit që shëtiste ngadalë, duke u mbajtur në mua dhe Epirin për dore. Në sallon më erdhën ndër mend Rrezja, e ulur pranë këmbëve të tij, duke ia ngjeshur ato tek qoshet e kauqit ku pushonte zakonisht; pashë Zamirin që flinte në korridor, pranë derës, gjithmonë në gatishmëri, që Babi të mos mbetej asnjë sekondë pa kujdes.
Mbi frigorifer pashë si në ëndërr dy alarmet e vogla me të cilat babi na thërriste. Një tingull i tyre jehon ende në veshët e mi.
E kujtova motrën Gone duke e aspiruar, Epirin që kujdesej për barna e çdo detaj, Zamirin që çdo gjë e bënte me buzëqeshje, pa u lodhur kurrë. Salloni më solli ndër mend edhe aromën e bukës që i përgatiste nëna me aq kujdes, që pastaj ia bluante me dhimbje në blender, duke përsëritur pyetjen që ia gërryente shpirtin: “Pse kjo sëmundje i ra Ahmetit?”
Askush s’kishte përgjigje, por e gjithë dashuria jonë ishte përgjigjja e vetme që mund t’i jepnim.
E pashë me sytë e zemrës Enkelejdin e Artridin duke i uruar babit çdo ditë mirëmëngjesi dhe e përqafonin me kujdes. E pashë Pragën me sytë e përlotur, Spartën në natën e Vitit të Ri, të mahnitur nga buzëqeshja e tij. Fëmijët e donin, e Babi i donte dyfish.
E kujtova Babin duke porositur dhuratat për nipërit e mbesat, që ata t’i merrnin me gëzim dhe t’i afroheshin pranë, duke e falënderuar plot dashuri. Ishin çaste që e mbushnin zemrën e tij me jetë, edhe kur trupi s’e mbante më.
Shihja Atonofisin, i gatshëm secilën herë, për çka do që kërkohej nga ai, Atlantidin që vinte pa u lodhur për të ndihmuar; madje edhe ekipin e emergjencës, që sa herë vinte sillte shpresën e një përmirësimi, edhe kur s’kishte më asgjë për të shpëtuar.
Pastaj më erdhi në mendje telefonata e nënës, ditën e gjashtë të marsit: “Babi nuk është mirë.” Ato fjalë mu ngulitën në kufijtë e shpirtit. E pashë veten duke hyrë me nxitim në dhomë, me motrat, me vëllezërit, me nënën, të gjithë të mbledhur përreth tij. Frymëmarrja i ishte rënduar. Sytë i ishin turbulluar.
Afër tij ndjeva të njëjtën pamje që kisha parë tek Besa, shoqja ime, në ditët e fundit të jetës së saj. Ajo përzierje dhimbjeje, dorëzimi dhe dashurie që njeriu e ndien vetëm kur fundi është afër.
Dhe unë… unë e kisha ditur gjithmonë. Qysh nga dita që ra i sëmurë, e kisha ndier se unë dhe Zamiri do të ishim aty në çastin e fundit. Ishte një parandjenjë që më kishte ndjekur si hije. Një barrë e padukshme që e kisha bartur me vete çdo ditë.
Ashtu ndodhi.
Kur të gjithë u shpërndanë për punë, mbeta unë me Gonën. Gjendja e babit u qetësua pak dhe Gona shkoi duke më thënë: “Nesër vij dhe rri deri të dielën.” Fjalë të thjeshta, por që sot më dhembin.
Në mbrëmje erdhi Arbana, ia dha infuzionin me kujdes. Në fillim nuk shkonte infuzioni, por pastaj filloi. E aspiruam, por gojën e kishte krejt të shtrënguar. Erdhi edhe Rrezja. Babi kërkoi të flinte, tri net të tëra nuk kishte fjetur fare. Duke e parë ashtu, zemra më thyhej në një mijë copa.
U kujdesëm me imtësi për çdo gjë. Arbana dhe Rrezja shkuan, duke më porositur: “Nëse nuk është mirë, na thirr.” Babi ra në gjumë dhe i tha Zamirit: “Pas dhjetë minutave ma mbyll dritaren.” Edhe në dhimbjen e fundit ai kërkonte rregull, qetësi, një copë normaliteti.
Ashtu u bë. Kur Zamiri doli nga dhoma, e pyeta: “Si është?” Ai tha: “Mirë, ka fjetë.”
Zemra mu mbush me shpresë. E lashë veten të besonte, qoftë edhe për një orë, se ndoshta ai po pushonte, se ndoshta bëhej më mirë.
Tri herë e pashë nga dera e dhomës. Asnjë lëvizje. Mendova se më në fund po pushonte. Po prehej nga lodhja e pafund.
Por në orën tre e pak, pashë Zamirin tek hyri në sallon. E kapi kokën me dorë. Pastaj doli me nxitim. Diçka në mua u drodh. E ndoqa menjëherë… dhe aty mu thye bota.
Babi kishte ndërruar jetë.
Pamja nuk do më hiqet kurrë nga mendja. As edhe një lëvizje. As edhe një frymë e fundit. Ishte një qetësi që më vrau më shumë se çdo britmë.
E putha këmbën e tij të sëmurë. Lotët më binin pa pushim, por as lotët nuk e arrinin dot peshën e asaj dhimbjeje. Qamë me Zamirin në heshtje, të ngurtë nga dhimbja. Pastaj erdhën të gjithë: Rrezja duke thënë: “Tani kurrë nuk ka me ja dhënë mëngjesin më…”; Arbana duke qarë e pëshpëritur “o babi jem o babi…”; Epiri që e përqafoi me lot; Gona me vaj e dënesë edhe ajo e përqafon; nëna që përsëriste, e thyer: “Ah, pse kaq shpejt? Si ndodhi kështu?”
Fjalë që nuk kërkonin përgjigje. Dhimbja i mbulonte të gjitha.
Pastaj filloi përgatitja. Heshtje. Dhimbje. Duar që dridheshin. Dera u hap, shkallët i zbritëm ngadalë, për ta përcjellë Babin në amshim.
Deri në Shtime nuk derdha asnjë lot. Babi na kishte porositur të mos qanim. E mbajta veten me dhimbje, sikur t’i kisha ngjitur vetes një maskë prej guri.
Por sapo pashë fotografinë e Babit te dera e shtëpisë… më ra një mpirje në trup. Lotët shpërthyen si lumë i madh që s’mbahet dot. Dhimbja më mori të gjithën… Sikur sëmundja të mos e kishte munduar aq shumë… ndoshta edhe ne s’do të ishim kaq të mërzitur…
Tani trupi i Babit prehet i qetë në Krojmir, në varreza, që vet i kishte rregulluar para disa vitesh.
Për ne, natyra në Krojmir ka ngjyra të tjera, ngjyra të zbehta, të ftohta, të mbështjella me mungesën e Babit. Sikur edhe kodrat e fshatit janë heshtura. Edhe era fryn ndryshe. Edhe qielli duket më bosh.
Dhe ne, të përmalluar, e ndjejmë mungesën e tij në çdo qoshe të shpirtit tonë.
Babi, të donë dhe nuk të harron për jetë vajza jote, Labëria.
