Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Samiti kinezo-amerikane i kësaj jave ishte i ëmbël dhe i hidhur. Takimi virtual prej tre orësh mes presidentit amerikan Joe Biden dhe homologut të tij kinez Xi Jinping filloi me respekt, madje ishte miqësor, por shpejt u shndërrua në akuza të ndërsjella dhe kërcënime të fshehta.
Kjo nuk na befasoi. Mosmarrëveshja midis këtyre dy fuqive kryesore botërore është bërë shumë e gjerë dhe shumë e thellë për t’u kapërcyer me mirësjellje diplomatike. Ata nuk pajtohen pothuajse për asgjë, nga tregtia dhe siguria te të drejtat e njeriut, dhe në raste të rralla kur bien dakord për rezultatet, nuk pajtohen për procesin. Por disa nga mosmarrëveshjet, si e ardhmja e Tajvanit, po ziejnë, duke rrezikuar t’i sjellin dy fuqitë në konfrontim të drejtpërdrejtë në një provë të pamatur të vullnetit. Pekini duket se po insiston që ishulli vetëqeverisës t’i kthehet Kinës, dhe me forcë nëse është e nevojshme, ndërsa Uashingtoni duket i vendosur të kundërshtojë përdorimin e frikësimit ushtarak nga Kina dhe shantazhit ekonomik dhe diplomatik për të inkurajuar fuqimisht Tajvanin që të nënshtrohet.
Kina është thellësisht e integruar në sistemin ndërkombëtar
Pra, edhe pse të dy liderët janë zotuar zyrtarisht të ruajnë status quo-në në Tajvan në kontekstin e politikës “një Kinë”, ata gjetën gjithashtu kohë për të informuar njëri-tjetrin gjatë samitit. Xi paralajmëroi Shtetet e Bashkuara për ndërhyrjen në punët e brendshme të Kinës dhe theksoi se “kushdo që luan me zjarrin do të digjet vetë në të”. Biden, i cili ka premtuar me nxitim se do të mbrojë Tajvanin kundër çdo agresioni të Pekinit në të kaluarën, ndërkohë paralajmëroi Kinën kundër pasojave të ndryshimit të statusit të Tajvanit me forcë, që mendoj se do të ishte më shumë çështje ekonomike sesa ushtarake, por jo më pak shkatërruese. Në këtë mënyrë, në këtë samit u diskutua gjithçka nga siguria, tregtia e deri te të drejtat e njeriut, por asgjë nuk u zgjidh. Ky samit vetëm sa qartësoi rregullat e bashkëpunimit, duke vazhduar pas përfundimit të armëpushimit diplomatik tre-orësh.
As këtu nuk kishte surpriza. Mosmarrëveshjet mbi Tajvanin, Hong Kongun dhe Korenë e Veriut, janë një simptomë e një konflikti shumë më të madh mbi supremacinë në Azi dhe, në të vërtetë, në botë – të gjitha këto kërkojnë një krahasim me Luftën e Ftohtë midis Shteteve të Bashkuara dhe ish-Bashkimit Sovjetik.
Po, unë jam i vetëdijshëm për grackat e një analogjie të tillë, jam i vetëdijshëm për ngjashmëritë dhe ndryshimet midis këtyre dy epokave dhe, po, jam i vetëdijshëm për faktin se Kina, ndryshe nga BRSS, është thellësisht e integruar në një sistem ndërkombëtar të udhëhequr nga Perëndimi dhe nuk kërkon dominimin e botës nëpërmjet një ideologjie alternative globale. Ende jo, sigurisht.
Kushtojini vëmendje superfuqisë ngacmuese dhe të dhunshme
Por këto ngjashmëri bëhen të frikshme ndërsa Kina në zhvillim fillon të paraqesë një sfidë strategjike për një sistem global të ngjashëm me atë të Bashkimit Sovjetik; ndërsa Biden përfaqëson konfliktin midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës në aspektin ideologjik (konflikti midis demokracisë dhe autokracisë); dhe ndërkohë që të dyja palët tregojnë një gatishmëri për të përdorur të gjitha mjetet e nevojshme për të arritur qëllimet e tyre, përveç një konfrontimi të madh ushtarak, ose një “luftë të nxehtë” shkatërruese.
Kina, pa dyshim, e ka pozicionuar veten përpara Rusisë, e cila po përpiqet të ringjallë lavdinë dhe ndikimin e saj të vjetër me të gjitha mjetet e nevojshme. Presidenti Vladimir Putin mund të luajë lojëra të pista me Perëndimin, por Xi është i vendosur në rishkrimin e rregullave të kësaj loje. Të fuqishmit e Kinës hedhin poshtë “rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla” të diktuar nga Perëndimi dhe këmbëngulin për të marrë pjesë në shkrimin e parimeve të rendit të ri botëror.
Shtetet e Bashkuara mund t’i minimizojnë provokimet e Moskës si një manovër dëshpëruese nga një “fuqi rajonale”, por kur bëhet fjalë për Pekinin, nuk ka zgjidhje tjetër veçse t’i kushtojë vëmendje kësaj superfuqie ngacmuese dhe të dhunshme. Kina ka pasur sukses në fushën që ka rëndësi, ku Bashkimi Sovjetik ka dështuar – në ekonomi. Ekonomia e Kinës është zgjeruar me një ritëm të jashtëzakonshëm dhe nëse gjithçka shkon siç ka shkuar deri më tani, ajo do të kalojë SHBA-në në këtë dekadë.
Kina po zhvillon gjithashtu një doktrinë dhe qëndrim strategjik të denjë për supremacinë e saj ekonomike, e cila përfshin fuqinë ushtarake konvencionale, detare, dixhitale, hapësinore dhe bërthamore. Ka shumë mënyra për të përcaktuar sasinë e mrekullisë kineze, jo më pak se Shtetet e Bashkuara. Por mjafton që ne këtu të hedhim një vështrim prapa në shekullin që kur Shtetet e Bashkuara u shfaqën si fuqi botërore dhe kur u themelua Partia Komuniste e Kinës në vitin 1921.
Në gjysmën e parë, Kina përjetoi trazira, shpërbërje, pushtim të huaj dhe zi buke të tmerrshme, e cila vrau dhjetëra miliona njerëz, ndërsa Shtetet e Bashkuara u bënë një superfuqi botërore, duke përbërë 40 deri në 50 për qind të ekonomisë botërore.
Kina filloi të zhvillohet gjatë 50 viteve të fundit, që përkon me njohjen amerikane të qeverisë komuniste dhe vizitën historike të Presidentit Richard Nixon në vitin 1972, vizita e parë nga një president i vetëm amerikan. Por vetëm pas 10 vjetësh Kina filloi të liberalizojë dhe industrializojë gjerësisht ekonominë e saj me një ritëm befasues.
Anëtarësimi në Organizatën Botërore të Tregtisë në 2001 e çoi Kinën në një rëndësi globale si një “fabrikë botërore”. Gjatë 20 viteve të ardhshme, ekonomia kineze u rrit ndjeshëm nga ekuivalenti i 13 për qind të ekonomisë së SHBA-së në 73 për qind këtë vit; që është një zmadhim pesëfish. Në këtë proces, ajo ka nxjerrë nga varfëria miliona kinezë.
Për më tepër, Nisma Brezi dhe Rruga e Xi-t (BRI), me vlerë mijëra miliarda dollarë, që përfshin më shumë se 60 vende, i ka ofruar Kinës një zgjerim strategjik dhe zgjerim gjeopolitik si kurrë më parë. Është interesante se investimet në energjinë e rinovueshme kanë arritur një nivel të ri prej 57 për qind të totalit të projekteve energjetike të BRI në 2020.
Shtetet e Bashkuara mund të kenë shpresuar se anëtarësimi i Kinës do të nënkuptonte mallra të lira të importuara dhe moderim dhe demokratizim të qeverisë kineze, por në fund rritja e Kinës çoi në një deficit tregtar vjetor prej 300 miliardë dollarësh dhe Partia Komuniste për fat të keq shtrëngoi fuqinë e saj.
Uashingtoni po humb burimet, besueshmërinë dhe miqtë
Ndërsa mrekullia kineze u shpalos, fuqia amerikane vazhdoi të shpërbëhej gjatë 20 viteve të fundit, duke filluar me debatet e luftërave amerikane në Afganistan, Irak dhe Lindjen e Mesme më gjerë, dhe përmes krizës financiare dhe mandatit katastrofik të Donald Trump, pasi Uashingtoni humbi shumë burime, besueshmëri dhe ndikim midis miqve dhe armiqve në mbarë botën.
Në këtë proces, pjesa e SHBA-së në ekonominë botërore ra me pothuajse gjysmën në 22 për qind. Kjo është arsyeja pse Biden, i cili i bëri thirrje Kinës të mos lejojë që konkurrenca e tyre të përshkallëzohet në konflikt, duhet të lëvizë me kujdes pas samitit për të siguruar që Shtetet e Bashkuara të kenë fuqinë e nevojshme gjeopolitike për të penguar Kinën ndërluftuese nga ndërmarrja e çdo lëvizjeje agresive në Azi dhe më gjerë.
Po kështu, lideri kinez, i cili sot ndihet jashtëzakonisht i sigurt, duhet të përmbahet nga përdorimi i mjeteve të pakëndshme apo kërcënimeve të panevojshme që mund të përshkallëzohen në një konfrontim të madh me pasoja të rrezikshme. Nga kjo varet mirëqenia e botës, pra mbijetesa e saj.
