Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Një lider nuk është domosdoshmërisht një mjeshtër i të gjitha zanateve, as nuk mund të jetë efektiv në të gjitha situatat. Një krizë kërkon qartësisht një lloj tjetër lidershipi sesa një situatë e qëndrueshme, por edhe një ndryshim lidershipi në një organizatë përbën një moment kur shpesh kërkohet një qasje e re. Pyetja kryesore është: cilat ndryshime janë të nevojshme ose të dëshirueshme dhe çfarë kërkohet nga ju si lider i ri?
Edhe pse një lider nuk është mjeshtër i të gjitha zanateve, ai mund të bëjë diçka për t’u përballur me situata të ndryshme. Janka identifikon tri karakteristika që janë të rëndësishme për të gjithë liderët, në çdo kontekst. Së pari, ndërgjegjësimi për situatën, i cili është i domosdoshëm për të vlerësuar saktë kontekstin. Kjo përfshin botën e jashtme, por edhe, për shembull, forcat (politike) brenda organizatave, si dhe karakteristikat apo nevojat e punonjësve individualë. Së dyti, fleksibiliteti i stilit – aftësia për të shfaqur në mënyrë efektive sjellje të ndryshme, sipas kërkesave të situatës. Faktori i tretë, aftësia për të reflektuar, është thelbësor: a është një lider në gjendje ta shqyrtojë veten në mënyrë kritike?
Përveç këtyre cilësive, të cilat mund të zhvillohen të paktën pjesërisht, karakteristika të tjera relevante janë më të lidhura ngushtë me personalitetin e udhëheqësit. Këtu përfshihet inteligjenca – hulumtimet tregojnë se ajo është parashikuesi më i rëndësishëm i suksesit në çdo rol – si dhe tipare personale si këmbëngulja apo stabiliteti emocional. Ekstraversioni është gjithashtu një cilësi e rëndësishme për shumë udhëheqës, megjithëse kjo shpesh flet më shumë për procesin e përzgjedhjes sesa për efektivitetin real.
“Çfarë”-ja dhe “si”-ja e lidershipit janë thelbësore. “Çfarë”-ja lidhet kryesisht me nevojën e njerëzve për stabilitet në kohë të trazuara. Si udhëheqës, këtë stabilitet mund ta ofroni përmes një historie ose vizioni. Shpresa dhe frika janë motivime themelore njerëzore; një vizion mund t’i shfrytëzojë këto në mënyra të ndryshme. Njerëzit motivohen vetëm nëse historia paraqitet në një mënyrë lidhëse dhe bindëse. Kjo mund të arrihet, për shembull, përmes lidershipit të identitetit – pra, krijimit të një identiteti të përbashkët grupor, duke mishëruar vlerat e grupit dhe duke paraqitur një narrativë të fuqishme.
Ndjenja e “ne”-së mund të krijohet në mënyra të ndryshme. Nga njëra anë, ka udhëheqës autoritarë që e vendosin veten në qendër dhe ofrojnë stabilitet duke përshkruar zgjidhje të thjeshta për probleme shumë komplekse dhe kërcënuese. Ky lloj udhëheqësi e krijon ndjenjën e “ne”-së kryesisht duke identifikuar ose përjashtuar një grup tjetër: “të tjerët” që nuk bëjnë pjesë (siç është rasti i sloganeve të tipit “Amerika e Para”). Pasiguria e njerëzve lehtësohet përkohësisht, sepse një udhëheqës i tillë autoritar duket se është në gjendje ta përballojë situatën e pasigurt. Frika zbehet për shkak të vendosmërisë që ai shfaq. Megjithatë, hulumtimet tregojnë se udhëheqësit autoritarë rrallëherë, nëse ndonjëherë, i mbajnë premtimet e tyre, pjesërisht sepse zgjidhjet e thjeshta janë joefektive për probleme komplekse.
Udhëheqës të tjerë zgjedhin një stil unifikues, zhvillojnë një vizion të përbashkët për një të ardhme të dëshirueshme dhe e komunikojnë atë. Këtu, shpresa është emocioni mbizotërues dhe ndërtimi i përbashkët për përballimin e sfidave komplekse është çelësi. Megjithatë, këta udhëheqës duket se aktualisht po hasin më shumë vështirësi në pjesë të ndryshme të botës. Zhvillimet gjeopolitike po rrisin presionin dhe, në veçanti, strukturat demokratike më të ndërlikuara, si Bashkimi Evropian dhe Parlamenti Evropian, nuk janë gjithmonë në gjendje të reagojnë shpejt dhe shpesh paralizohen.
Një mjedis gjithnjë e më i paqëndrueshëm dhe i pasigurt i bën zgjidhjet e shpejta dhe të thjeshta më joshëse, duke rritur atraktivitetin e udhëheqësve autokratë. Udhëheqës të tillë shpesh kanë interes të brendshëm për të nxitur turbulenca – ndonjëherë edhe duke nisur luftëra ose duke refuzuar t’i ndalin ato – për të mbrojtur pushtetin e tyre. Kjo krijon rrezikun e një cikli vicioz, ku udhëheqësit autoritarë grumbullojnë gjithnjë e më shumë pushtet. Studiuesi amerikan Brian Klaas e përshkruan këtë fenomen si “kurthin e diktatorit”, pasi autokratët, në fund, rrethohen nga këshilltarë të gabuar, humbin kontaktin me popullsinë dhe i shohin kërcënimet vetëm kur është tepër vonë.
Në demokraci, kjo jetëgjatësi testohet në çdo zgjedhje, dhe disa vende madje e kufizojnë rizgjedhjen, siç është rasti i kufirit prej dy mandatesh. Në autokraci, përkundrazi, zgjedhjet shpesh janë një farsë. Reagimi i ndershëm, vetëreflektimi dhe mosrrethimi vetëm me njerëz që thonë “po” janë elemente thelbësore të busullës morale dhe politike të një udhëheqësi. Pushteti krijon varësi dhe shpesh rrit pengesën për të dhënë dorëheqjen në kohën e duhur.
Shpesh, lidershipi përfshin edhe rreziqe të domosdoshme: dikush promovohet në një rol të rrezikshëm dhe sfidues, me një probabilitet më të lartë dështimi. Një krizë, për shembull, e detyron një organizatë të provojë diçka të re, të braktisë status quo-në dhe t’i sinjalizojë botës së jashtme se ndryshimi ka filluar. Megjithatë, kapja pas pushtetit mbetet një pengesë serioze për dorëheqjen. Prandaj, përzgjedhja, monitorimi dhe organizimi strukturor, si dhe përfshirja e mekanizmave kundërbalancues, janë thelbësore për udhëheqësit brenda një organizate. Kjo realizohet përmes qeverisjes, organeve mbikëqyrëse dhe përgjegjësive të përbashkëta në ekipet e menaxhimit të lartë. E njëjta gjë vlen edhe në politikë dhe shoqëri, e sanksionuar në shtetin kushtetues përmes trias politica: legjislativi, ekzekutivi dhe gjyqësori.
Në përfundim, mund të thuhet se konteksti është një faktor vendimtar në lidershipin efektiv, duke nxitur dhe formësuar sjelljen e udhëheqësve. Kohët e trazuara ofrojnë mundësi, por edhe paraqesin sfida serioze. Ato kërkojnë udhëheqës të aftë për t’u ofruar njerëzve një narrativë bindëse. Përfundimi është i qartë: nuk ka zgjidhje të thjeshta – prandaj mos u besoni udhëheqësve që i premtojnë ato.
