Sabedin Sherifi: Muhaxhirët e Mollës së Kuqe nën torturën serbe

Babai i Fazli Ali Kelmenit, Ali Kelmeni, ishte muhaxhir nga trevat e Nishit, konkretisht nga fshati Mehan. Si shumë shqiptarë të tjerë, ai u detyrua të largohej nga trojet e veta gjatë përndjekjeve dhe spastrimeve etnike të kryera nga Serbia në fund të shekullit XIX. Familja e tij u vendos fillimisht në Graçanicë, duke shpresuar për një strehë të sigurt. Mirëpo, pas pushtimit të Kosovës nga Serbia në vitet 1913–1914, shqiptarët e Graçanicës u ndoqën sërish; shumë njerëz u vranë dhe vetëm ata që arritën të marrin malin shpëtuan. Ali Kelmeni ishte foshnjë në djep, pasi nëna e tij nuk kishte arritur ta merrte me vete. Një person natën u kthye fshehurazi në Graçanicë për të parë nëse kishte ndonjë të mbijetuar dhe gjeti Aliun e vogël në djep, i cili kishte marrë flakë, por mbijetoi. Ai e mori foshnjën dhe u largua me të malit, duke shpëtuar kështu jetën e tij. Familja më pas u vendos në Plitkoviq, në Malësinë e Zhegocit, ku i gjithë fshati ishte i përbërë nga muhaxhirë shqiptarë nga troje të ndryshme, nga Molla e Kuqe deri në rrethin e Bujanocit. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Fazli Ali Kelmeni u rreshtua hapur në krah të nacionalizmit shqiptar, duke mbështetur idenë e lirisë dhe vetëvendosjes së shqiptarëve. Pas luftës, qëndrimi i tij e bëri objekt të ndjekjes nga UDB-ja jugosllave, e cila e konsideronte atë dhe të tjerët me bindje nacionaliste si rrezik potencial për pushtetin e ri. Pas përfundimit të luftës, pushteti komunist jugosllav ndërmori aksionin e mbledhjes së armëve, që në Plitkoviq u shndërrua në një operacion represiv dhe ndëshkues. Shkolla e fshatit u kthye në vend torture dhe poshtërimi, pothuajse çdo mashkull i fshatit u grumbullua dhe u rrah brutalisht, pa dallim moshe apo faji. Qëllimi nuk ishte gjetja reale e armëve, por thyerja morale dhe fizike e popullsisë shqiptare.

Fazli Ali Kelmeni u arrestua dhe iu nënshtrua rrahjeve dhe torturave bashkë me shumë bashkëfshatarë, dhe edhe ata që mbetën të pa lëvizshëm vazhdimisht torturoheshin deri në gjendje agonie. Metodat e përdorura ishin çnjerëzore: rrahje sistematike, tortura psikologjike, poshtërim publik, detyrimi për të pirë ujë me dhunë, futja e peshqirit në gojë për shkaktim mbytjeje dhe transportimi i viktimave të plagosura me qerre bagëtish. Ky aksion nuk ishte thjesht një masë sigurie, por një mesazh terrori për gjithë fshatin. Shkolla, simbol i dijes dhe sigurisë, u kthye në vend ku fëmijët panë dhunë dhe ku burrat e fshatit u shkatërruan fizikisht dhe moralisht. Shumë familje, të frikësuara nga dhuna dhe represioni i vazhdueshëm, morën arratinë dhe u shpërngulën në Turqi, duke kërkuar një jetë më të sigurt dhe të lirë për fëmijët e tyre. Nëna shpesh na tregonte se babai i saj kishte qëndruar me muaj të tërë i shtrirë në shtrat pa mundur të lëvizë, pas torturave që kishte pësuar nga UDB-ja. Fazli Ali Kelmeni, i plagosur dhe i shkatërruar nga dhuna, mbeti invalid dhe vazhdoi të jetojë gjithë jetën deri në shtratin e vdekjes me pasojat e torturave që i kishin shkaktuar. Nëna ime, e cila në atë kohë ishte nxënëse e shkollës fillore, kujtonte se pas orëve mësimore mësuesi u thoshte fëmijëve: “Shkoni në shtëpi, se ne do të luajmë me baballarët tuaj.” Edhe pse fjalët synonin të mbronin fëmijët nga tmerri, ata shihnin njerëzit e gjakosur dhe të pa lëvizshëm, që prisnin në oborrin e shkollës për t’u torturuar. Pamjet e burrave të shtrirë në qerre bagëtish mbetën të pashlyeshme në kujtesën e fëmijëve. Aksioni i mbledhjes së armëve goditi jo vetëm burrat, por edhe fëmijët, duke i privuar ata nga fëmijëria dhe duke i rritur në një ambient të frikshëm dhe traumatizues. Historia e Fazli Ali Kelmenit, e babait të tij muhaxhir, e fshatit Plitkoviq dhe e fëmijëve që panë torturat, tregon një kapitull të errët të Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore. Aksioni i mbledhjes së armëve nuk ishte thjesht një masë sigurie, por një veprim i dhunshëm politik dhe etnik, i cili goditi trupin dhe shpirtin e shqiptarëve. Shpërngulja e shumë familjeve në Turqi dhe invaliditeti i përjetshëm i Fazliut dëshmojnë për frikën, dhimbjen dhe pasojat shkatërruese të këtij aksioni. Kjo histori mbart një kujtesë të gjallë kolektive: sakrificën e burrave si Fazli Ali Kelmeni, dhimbjen e familjeve dhe tmerrin e fëmijëve që ishin dëshmitarë të dhunës. Ruajtja e këtij kujtimi është detyrim moral dhe historik, për të mos lejuar kurrë harrimin e vuajtjes dhe të padrejtësisë.

 

 

 

Kontrolloni gjithashtu

Esad Mekuli (1916- 1993), poet dhe revolucionar shqiptar

Esad Mekuli (1916- 1993), poet dhe revolucionar shqiptar

Esad Mekuli është poeti i parë dhe më i njohur i Kosovës pas Luftës së …