Rrahim Bektashi: Në 113 vjetorin e formimit të Ushtrisë Shqiptare

Selaudin Shkoza sipas arkivave (Dosja në AQSH) ka lindur më 1867 në katundin Shkozë, në një fshat afër Zhurit, në një familje të Lumës, me tradita të njohura në trevë e më gjerë për mbrojtjen e çështjes kombëtare. Sipas dokumenteve arkivore, Islam Aga, stërgjysh i Selahudinit, si zejtar i njohur, herët u vendos me familje në qytetin e Prizrenit duke u njohur me mbiemrin Shkoza, emër i fshatit të tyre të lindjes.

Pikërisht, në qytetin e vjetër shqiptar të Prizrenit, Selahudinit iu dha mundësia të edukohet me traditat e brezave, si dhe të marrë shkollimin e parë. (ASH. Publikuar në “Gazeta Shqiptare”, 7 prill 1921). Ishte një nxënës i shkëlqyer, me temperament dhe i zgjuar. Për këtë shkak kryen Gjimnazin Ushtarak të Manastirit, më 1886, pastaj Akademinë e Artilerisë në Stamboll. Më pas, për disa vite, vazhdon shkollimin ushtarak për shtabe e kalorësi, po në kryeqytetin turk. Kështu, në përfundim u diplomua si akademik për Këmbësori, Artileri dhe Kalorësi.

Në ndihmë të aftësimit profesional të tij, është dhe fakti i zotërimit perfekt të disa gjuhëve të huaja, si turqisht, arabisht, frëngjisht, gjermanisht etj.

Karriera

Selahudin Shkoza, si ushtarak madhor, sipas dokumenteve zyrtare të kohës, shërbeu fillimisht në Shtabin e Përgjithshëm, në Divizionin e Izmirit, përkatësisht Komandant i Divizionit Izmir-Ajvallëk. Ka shërbyer gjithashtu dhe në Dibër, Maqedoni, në Janinë, Prevezë, si dhe me detyra të larta në Selanik e Stamboll. Me ngjarjet e Revolucionit Xhonturk të vitit 1908, si kryengritës, Selahudini largohet nga ushtria dhe inkuadrohet në lëvizjen përparimtare, me bindje se me fitoren e rendit të ri do të gjente më mirë veten e tij dhe do të jepte më shumë në dobi të çështjes kombëtare. Kjo kohë, sipas dokumenteve zyrtare, është ndër periudhat më aktive të tij, në shërbim të kombit shqiptar. “…

Në vjeshtë të vitit 1908, Selahudin Beu mori pjesë në Kongresin e Manastirit, përkrah figurave të shquara kombëtare, si At Gjergj Fishta, Mit’hat Frashëri, Luigj Gurakuqi, Ndre Mjeda etj., të cilët venduan Alfabetin e Gjuhës Shqipe, si akti më madhor i bashkimit dhe unitetit kombëtar shqiptar. Po atë vit, për vendosmërinë dhe përgatitjen e tij intelektuale, Selaudini zgjidhet Nënkryetar i Klubit të Bashkimit që u formua në Manastir”. ( ASH, cituar më sipër)

Në detyrën e Ministrit të Luftës

Sipas shênimeve qe disponojmē Shkoza sipas rekomandimeve tê Mustafa Kemal Ataturkut me 80 oficer madhor vie nga Turqia nē Shqipêri tê mbêshtesin Ushtrinê Shqiptare.

I ftuar të drejtojë qeverinë shqiptare, në janar 1921, ai pranoi detyrën e Ministrit të Luftës, në përbërje të qeverisë së Iljaz Bej Vrionit. Vlerësimi zyrtar i kohës është se nga burra shteti si Shkoza e ka zanafillën baza e një ushtrie të rregullt. “Ky qe një fat i posaçëm që menjëherë, në fillim, një burrë aq i vlefshëm si Selahudin Shkoza mori përsipër Ministrinë e Luftës.

Ai krijoi themelet e ushtrisë së atëhershme. (ASH, “Shqipëria më 1937”, Tiranë, 1938). Atë kohë, por veçanërisht më vonë, ai njihet me cilësorin si “Ministër Reformator”, si ideatori dhe organizatori reformues i mirëfilltë i Ushtrisë Kombëtare gjatë kohës që ish minister i luftes.

Më 4 Dhjetor 1912, vetëm 6 ditë pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë u krijua Ushtria Kombëtare. Për herë të parë në historinë shekullore të vendit, u krijua Ministria e Mbrojtjes Kombëtare, (Ministria e Luftës) e drejtuar nga Mehmet Dralla (Tetova), ndërsa Shtabi i Përgjithshëm u krijua më 4 maj 1913 nën drejtimin e major Ali Shefqet Shkupi. Në këtë periudhë Forcat e Armatosura arritën të organizohen në: Forcat Vullnetare, Rezerviste, Xhandarmëria dhe Forcat Aktive. Ushtria në total arriti deri në 12.000 vetë e organizuar në 14 batalione me 400 – 500 vetë.

Më 29 Korrik 1913 Konferenca e Ambasadorëve në Londër e Fuqive të Mëdha e njohën shtetin e pavarur shqiptar, si një “Principatë Sovrane” nën mbikëqyrjen e Fuqive të Mëdha dhe drejtimin e një princi të huaj. Një ndër strukturat kryesore organizative të ushtrisë së kohës ishte xhandarmëria dhe sistemi milicor. Për ndërtimin e këtyre strukturave dhe përgatitjen e xhandarmërisë ndihmuan dhe asistuan një grup ushtarakësh holandezë nën drejtimin e gjeneral De Weer dhe kolonel Thomson.

Në rrugëtimin e vështirë, që iu desh të përballej, shteti shqiptar në hapësirën kohore 1912 – 1939, nga qeverisja e Princ Vidit (mars 1914 – shtator 1914), Lufta e Parë Botërore (korrik 1914 – nëntor 1918), Qeveria e Përkohshme e Durrësit (1918 – 1919), disa qeveri të dala pas Kongresit të Lushnjës janar 1920, organizimi ushtarak mori formën dhe modelin që i përngjante ushtrive të kohës. Në vitin 1920 ushtria ishte e organizuar në një divizion me tre regjimente, që operonin në drejtimet më të rëndësishme për mbrojtjen e vendit. Në vitin 1927 sistemi milicor u zëvendësua me sistemin e organizimit të ushtrisë së rregullt. Në vitin 1929, ushtria u organizua në tre forca: Tokësore, Detare dhe Ajrore. Forca Ajrore ishte akoma një strukturë organike ekzistuese vetëm në letër. Forca Tokësore kishin peshën më të madhe dhe më të rëndësishme dhe formacioni më i madh ishte divizioni. Ushtria përbëhej nga forcat aktive dhe ato rezerviste.

Gjithçka shteti shqiptar dhe Forcat e tij të Armatosura kishin arritur deri në fillimin e Luftës së Dytë Botërore do të shuhej në ditën e agresionit fashist ndaj vendit tonë, më 7 prill 1939. Shteti u bë inekzistent dhe për pasojë edhe Forcat e tij të Armatosura. Në këto rrethana lindën Forca të reja të Armatosura që u përkisnin grupimeve të ndryshme politike të kohës dhe që u përballën me pushtuesit. Forca më e madhe me një skemë organizative të qëndrueshme dhe shumë efecientë, me formacione sulmuese të disiplinuara, me një ngritje numerike progresive dhe me një Shtab të Përgjithshëm, ishte Ushtria Antifashiste Vullnetare Nacional Çlirimtare.

Pas çlirimit të vendit, ajo ju nënshtrua një procesi reduktimi dhe riorganizimi dhe më 9 korrik 1945, ajo mori emrin Ushtria Kombëtare, kohë kur filloi transformimi i saj në një ushtri të rregullt të kohës së paqes. Struktura organizative e saj përbëhej nga Ministria e Mbrojtjes, Shtabi i Përgjithshëm, FT, FD, FAj, Forcat Rezerviste dhe ato Territoriale.

Në vitin 1951, ushtria shqiptare krijoi për herë të parë aviacionin ushtarak, në vitin 1953 Armën e Kimisë, Shërbimin e Komunikimit, Zbulimin etj. Forcat Detare, tanket, artileria, transporti, logjistika dhe disa shërbime të tjera u riorganizuan.

Nga vitet 1950 – 1968, Shqipëria ishte anëtare e Traktatit të Varshavës, dhe si rrjedhojë ushtria shqiptare u pajis me armatim dhe teknikë nga Bashkimi Sovjetik. Kjo periudhë shënoi fillimet e stërvitjeve të mëdha, si ajo e vitit 1950.

Në vitin 1966, sipas udhëzimeve të PPSH me qëllimin e bërjes së ushtrisë më pak të kushtueshme dhe të lidhur me popullin, u realizua nxjerrja e ushtrisë nga kazermat dhe heqja e sistemit të gradave.

Gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë, në vitet 1970-1980, Forcat e Armatosura patën një rritje të madhe numerike, duke arritur shifrën 61,000 forca aktive dhe 260,000 rezerviste dhe një numër i madh i forcave vullnetare.

Në vitet ‘90, me ndryshimin e sistemit politik edhe ushtria u bë pjesë e këtyre ndryshimeve. Reforma në FA filloi me vendosjen e kontrollit civil në to, heqjen e simboleve komuniste nga uniformat ushtarake dhe zëvendësimin e tyre me simbolet kombëtare, vendosjen e gradave dhe depolitizimin e departizimin.

Në bazë të koncepteve të reja për përdorimin e FA, u bë ristrukturimi e riorganizimi i tyre me tendencë kryesore zvogëlimin e sasisë dhe rritjen e cilësisë. Hapja ndaj botës ishte një aspekt tjetër që i shërbeu modernizimit të FA dhe rritjes së shkallës së ndërveprueshmërisë së tyre me partnerët ndërkombëtarë.

Në vitin 1992, Shqipëria shpalli publikisht dëshirën e saj për t’u bërë anëtare e NATO, dëshirë, e cila u pasua me ndërmarrjen e hapave konkrete në këtë drejtim. Kështu, në vitin 1994 firmoset dokumenti në kuadrin e PfP dhe në qershor 1995, Shqipëria është zyrtarisht pjesë e nismës PfP. Në vitin 1999 u përgatit për herë të parë , Plani i Veprimit për Anëtarësim (MAP).

Megjithëse si pasojë e krizës së vitit 1997, FA rezultuan më të dëmtuarat, në një kohë relativisht të shkurtër ato u ringritën dhe u bënë kontribuese të denja për sigurinë e paqen në rajon e më gjerë. Gjeografia e kontributeve të FA në mbështetje të paqes e sigurisë i kaloi kufijtë e rajonit të Ballkanit për t’u shtrirë edhe përtej kontinentit.

Proceset integruese të FA të nisura në vitin 1992, ku në qershor Shqipëria aplikon dhe pranohet zyrtarisht në Këshillin e Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut (NACC) dhe në mars të 1993 për herë të parë Shqipërinë e viziton Sekretari i Përgjithshëm i NATO, Manfred Verner, dhe në maj 1993, Shqipëria pranohet anëtare e Asamblesë së Atlantikut të Veriut.

Në janar të vitit 1994, NATO lëshoi dokumentin ftesë të Partneritetit për Paqe, duke e përcaktuar atë si një program të drejtpërdrejtë dhe një mekanizëm praktik për të transformuar marrëdhëniet ndërmjet NATO dhe shteteve jo anëtare dhe me 23 shkurt 1994 nënshkruhet Dokumenti Kuadër i PfP, ku Shqipëria bëhet zyrtarisht anëtare e kësaj iniciative, dhe në 20 prill 1994, Parlamenti i Shqipërisë ratifikoi dokumentin themelor të PfP.