Drita Fejza: Kam një lot m’pikon si ar ( Xhamadani vija vija) 2 shtator 1992

Kam një lot m’pikon si ar ( Xhamadani vija vija)2, shtator 1992

Ka këngë që lindin për t’u dëgjuar, dhe ka këngë që lindin për t’u mbajtur si plagë e hapur në kraharor. Kjo e dyta nuk pyet kush je, nga vjen, as sa vjeç je. Të gjen. Të zë për fyti në stadium, në një dasmë, në një natë të dehur gëzimi, apo në heshtjen e një fëmije që s’e di pse po këndon, por e di se zemra po i rreh më fort.

Kur luan Kombëtarja dhe stadiumi ngrihet në këmbë, ajo këngë nuk këndohet ajo shpërthen. Zëri i turmës nuk është i bukur, nuk është i rregullt, por është i vërtetë. Është zë njerëzish që kanë mësuar ta mbajnë dhimbjen brenda dhe e nxjerrin vetëm kur u jepet leja e historisë. Në ato çaste, askush nuk mendon për autorë. Askush nuk pyet kush e shkroi. Kënga është bërë gjuhë, është bërë gjak, është bërë kujtesë kolektive.

Dhe pikërisht këtu qëndron ironia: kjo këngë nuk është aq e vjetër sa duket. Nuk ka ardhur nga shekujt, por nga një natë e vetme. Një natë e lodhur, e ngarkuar, e mbushur me frymëmarrje të shpejta dhe kafe të ftohtë. Një natë ku arti nuk u bë për famë, por për mbijetesë shpirtërore.

Në fillim ishte Shkurte Fejza. Një grua që e kishte kënduar kombin në një kohë kur kënga ishte rrezik. Një zë që ishte përndjekur, heshtur, shtypur, por jo thyer. Ishte udhëtimi i saj i parë në Shqipëri, Shqipëria e ëndërruar, ajo që ekzistonte më shumë në mendje sesa në realitet. Dhe kur mbërriti, nuk erdhi vetëm solli me vete Kosovën e plagosur, Kosovën që ende s’kishte zë në botë, por kishte zë në shpirt.

Zef Çoba e kuptoi këtë pa pasur nevojë për shpjegime. Disa njerëz nuk krijojnë nga zbrazëtia; krijojnë nga një barrë që s’mund ta mbajnë vetëm. Ndërgjegjja e tij krijuese ishte e lidhur pazgjidhshmërisht me ndërgjegjen kombëtare. Folklori për të nuk ishte dekor, ishte rrënjë. Dhe rrënjët, kur preken, nxjerrin gjak.

Ora ishte 22:45 kur vendosi se kjo këngë nuk mund të priste mëngjesin. Alfred Çapaliku u ngrit nga shtrati jo sepse ishte i detyruar, por sepse disa thirrje nuk të lënë të flesh. Në atë shtëpi, ndërsa mysafirët pinin kafe dhe heshtja rrinte pezull, poezia u mbyll në një dhomë të vogël për t’u lindur.

Alfredi shkruante për një udhëtim. Jo thjesht udhëtimin e Shkurtes nga Kosova në Shqipëri, por udhëtimin e një populli që gjithmonë ka ecur drejt vetes, duke kaluar nëpër lumenj të zinj e të bardhë, nëpër borë e këngë, nëpër humbje e krenari. Ai nuk shkruante për të qenë i paharrueshëm; shkruante që të ishte i sinqertë.

Deri në orën pesë të mëngjesit, kënga ishte aty. E lodhur, e vërtetë, e plotë. Askush nuk e dinte se çfarë do të bëhej. Askush nuk mendonte për stadiume, për mijëra zëra, për fëmijë që do ta mësonin përpara se të dinin historinë.

Vitet kaluan. Kënga u këndua. U mor nga populli. Autorësia filloi të zbehej, dhe kjo nuk ishte humbje ishte fitore. Sepse triumfi më i madh i një artisti nuk është kur emri i tij shkruhet me germa të mëdha, por kur vepra e tij pushon së qeni e tij dhe bëhet e të gjithëve.

Në shtator të vitit 2002, një stadium i tërë këndonte refrenin. Jo për spektakël. Jo për nostalgji. Por sepse ajo këngë thoshte diçka që njerëzit nuk dinin si ta thoshin ndryshe.

“Kam një lot m’pikon si ar…”

Ai lot nuk është sentimental. Është i rëndë. Është lot shekujsh. Është lot i një kombi që e ka mësuar të qajë në këmbë.

Dhe kur lahuta bie, kur ciftelia rreh si zemër, nuk pyet më: a është Kosova apo Shqipëria? Sepse përgjigjja vjen vetë, e fortë, e qartë, e padiskutueshme:

Është një qiell.

Është një gjuhë.

Është një dhimbje.

Është një këngë që rreh në kraharor dhe nuk kërkon leje për të jetuar.

Drita Fejza Berlin, 2025