Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
-Sipas DASH për 2025 “Kontratat e partneritetit publik-privat (PPP) përmenden si një tjetër burim shqetësimi”
-Tek PPP, risqet janë të rëndësishme që lidhen me kostot e projektimit dhe ndërtimit të objektit
– Niveli i administrimit sipas standarteve nuk ka treguar se PPP-t tona janë efektive
-Problem është se tek ne PPP nuk kanë pasur një kontroll rigoroz dhe shpesh herë fondet për punime janë rritur
– Ndoshta PPP-të, rrisin borxhin e fshehur të ekonomisë shqiptare
Intervistoi: Albert Z. ZHOLI
Një deputet demokrat, denoncoi në parlament socialistët për abuzimet skandaloze dhe aferat në çdo koncesion dhe PPP, madje së fundmi edhe duke futur duart te taksat e shqiptarëve për të falur milionat e borxheve të klientëve të mazhorancës. Një partneritet publik-privat ( PPP, 3P, ose P3 ) është një marrëveshje afatgjatë ndërmjet një qeverie dhe institucioneve të sektorit privat . Në mënyrë tipike, ai përfshin financimin me kapital privat të projekteve dhe shërbimeve të qeverisë përpara, dhe më pas tërheqjen e të ardhurave nga tatimpaguesit dhe/ose përdoruesit për fitim gjatë rrjedhës së kontratës PPP. Partneritetet publiko-private janë zbatuar në shumë vende dhe përdoren kryesisht për projekte infrastrukturore . Megjithëse nuk janë të detyrueshme, PPP-të janë përdorur për ndërtimin, pajisjen, funksionimin dhe mirëmbajtjen e shkollave, spitaleve, sistemeve të transportit dhe sistemeve të ujësjellësit dhe kanalizimeve. Bashkëpunimi ndërmjet aktorëve privatë, korporatave dhe qeverive ka ekzistuar që nga fillimi i shteteve sovrane, veçanërisht për qëllimin e mbledhjes së taksave dhe kolonizimit . “Partneritetet publike-private” bashkëkohore u krijuan rreth fundit të shekullit të 20-të. Ato synonin rritjen e përfshirjes së sektorit privat në administratën publike. Ato shiheshin nga qeveritë në mbarë botën si një metodë e financimit të aseteve të reja ose të rinovuara të sektorit publik jashtë bilancit të tyre. PPP-të gjithashtu kanë kosto të larta transaksioni …
Flitet shumë për PPP-të madje opozita i ka quajtur PPP-të, këto ditë si “dhurata të paketuara bukur për Vitin e Ri” për klientët e qeverisë dhe mbrojtjen e të korruptuarve. Kjo sepse shumë vepra të ndërtuara nga PPP-të kanë marrë shuma të mëdha, por edhe për cilësinë e dobët të punimeve. Si do t’i cilësoje PPP duke marrë parasysh debatin në parlament kryesisht deklaratat e forta??
E kemi diskutuar dhe më parë këtë problem. E dëgjova dhe debatin në parlament. Partneriteti publik privat është një alternativë që shteti përdor për të ndërtuar objekte publike, apo të kryejë shërbime publike duke përdorur operatorë privatë. Ajo paraqet një alternativë ndaj menaxhimit të ndërtimeve, apo shërbimeve nga sektori publik, duke përdorur financimin nga të ardhurat tatimore ose huamarrjen publike. Në një menaxhim të zakonshëm të sektorit publik (i njohur si ‘projektim-ndërtim’), autoriteti publik përcakton specifikimet dhe dizajnin e objektit, bën thirrje për oferta në bazë të këtij dizajni të detajuar dhe paguan për ndërtimin e objektit nga një kontraktues i sektorit privat ( Rruga e Arbërit). Autoriteti Publik duhet të financojë koston e plotë të ndërtimit, duke përfshirë edhe çdo tejkalim të kostos. Funksionimi dhe mirëmbajtja e objektit trajtohet tërësisht nga Autoriteti Publik, dhe kontraktori nuk merr asnjë përgjegjësi për performancën afatgjatë të Facilitetit pasi ka skaduar periudha e garancisë së ndërtimit (relativisht të shkurtër). Në një PPP tjetër, Autoriteti Publik specifikon kërkesat e tij përsa i përket ‘produktevet, të cilat përcaktojnë shërbimet publike që objekti ka për qëllim të ofrojë, por të cilat nuk specifikojnë se si do të sigurohen këto. Më pas i lihet sektorit priva për të projektuar, financuar, ndërtuar dhe operuar facilitetin për të përmbushur këto specifikime afatgjata të prodhimit. Kompania e Projektit merr pagesa (‘Tarifat e Shërbimit’) gjatë jetës së përcaktuar në kontratën e PPP-së ( Shërbimi i rrugës së Kombit). Kontratat janë (ndoshta 25 vjet mesatarisht) në bazë të marrëveshjes paraprakisht, të cilat synojnë të shlyhen kostot e financimit dhe t’ju japin një kthim investitorëve. Tarifat e Shërbimit i nënshtrohen zbritjeve për mospërmbushjen e specifikimet të prodhimit, dhe në përgjithësi nuk ka kompensim shtesë për tejkalimet e kostos që ndodhin gjatë ndërtimit ose funksionimit të objektit. Rezultati i kësaj problematike është se tek PPP, risqet janë të rëndësishme që lidhen me: • kostot e projektimit dhe ndërtimit të objektit, dhe : kërkesa e tregut për përdorimin e këtij investimi (përdorimi), ose: Shërbimin e ofruar nga ky investim (përfshirë disponueshmërinë e tij për përdorim), dhe: kostot e funksionimit dhe mirëmbajtjes së objektit, të cilat transferohen nga Autoriteti publik tek firma private. Edhe pse termi PPP është një term i ri, koncepti i përdorimit të kapitalit privat për ofrimin e objekteve publike është shumë i vjetër.
–Kur kanë filluar dhe pse?
Koncesionet u përdorën në shumë vende në 19 dhe fillim të shekullit të 20-të për të ndërtuar objekte të tilla si hekurudhat, furnizimin me ujë dhe ujërat e zeza rrjetet e trajtimit. Në Britaninë e 18-të dhe fillimit të shekullit të 19-të, grupe manjatësh vendas formuan Truste, të cilat huazuan para nga investitorët privatë për të riparuar rrugët,dhe e ka shlyer këtë borxh duke e ngarkuar në taksën e rrugës. Shumica e urave të Londrës u financuan gjithashtu deri në mesin e shekullit të 19-të, dhe në mënyrë të ngjashme në fund të shekullit të 19-të. Ura e Bruklinit në Nju Jork u ndërtua me kapital të sektorit privat. Në Francë, ndërtimi i kanaleve me kapital të sektorit privat filloi në shekullin e 17-të. Tarifa e shërbimit rimburson koncesionarin për koston e ndërtimit dhe funksionimit të objektit, i cili zakonisht i kthehet kontrollit të sektorit publik në fund të periudhës së koncesionit. Veçmas nga rrugët dhe objektet përkatëse, Roli i sektorit publik në Koncesione është të krijojë kuadrin nën të cilin konçesionari operon, zakonisht sipas një ligji të përgjithshëm të konçesionit ose legjislacionit specifik për të Koncesioni i veçantë, për të zgjedhur një konçesionar dhe për të rregulluar kërkesat e hollësishme për ndërtimin dhe funksionimin e objektit, zakonisht nëpërmjet një konçesioni.
Pyetja që bëhet është se përse qeveria kërkon shumë vepra t’i ndërtojë me PPP?
Zakonisht kalimi i këtij shërbimi në PPP ka dy anë: Ana e parë është se burimet e financimit të privatit në raport me të shtetit janë më të shtrenjta, sepse privati merr riskun e shërbimit, që do të thotë ai nuk e parashikon dot me saktësi se sa do t’i kushtojë ky shërbim pas 5, 10, 15 apo gjatë kohës së zbatimit të kontratës ky shërbim; dhe nëse me ndryshimin e rrjedhës së pagesave fluksi i shërbimeve do të ruaj tendencën e parashikuar apo jo. Kjo mund të sjellë falimentimin e firmës. Në këtë drejtim ne presim rritje të kostos së shërbimeve duke mënjanuar efektin e inflacionit, i cili do të reflektohet në çmimet e shërbimeve duke indeksuar çmimet e shërbimeve çdo vit. E përgjithshmja është se niveli i administrimit sipas standarteve nuk ka treguar se PPP-t tona janë efektive. Problem është se tek ne PPP nuk kanë pasur një kontroll rigoroz dhe shpesh herë fondet për punime janë rritur dhe rrit borxhin e fshehur të ekonomisë shqiptare… Departamenti Amerikan i Shtetit ka publikuar raportin për klimën e biznesit në Shqipëri për vitin 2025. Në këtë raport, theksohet se “Kontratat e partneritetit publik-privat (PPP) përmenden si një tjetër burim shqetësimi, pasi, sipas raportit, ato shpesh janë hartuar pa analizë të thelluar dhe me mungesë të ekspertizës profesionale. Kjo ka kufizuar pjesëmarrjen e investitorëve të huaj dhe ka krijuar terren për favorizime”.
