Egzon Kastrati: Rritja e pagës minimale në 500 euro në Kosovë – efekte pozitive, negative dhe mundësitë reale

Në Kosovë po zhvillohet gjithnjë e më shumë debati për nevojën e rritjes së pagës minimale në 500 euro bruto. Me koston e jetesës që është rritur ndjeshëm, kjo ide po shihet nga shumëkush si domosdoshmëri sociale. Por çfarë do të sillte një vendim i tillë për ekonominë, bizneset dhe punëtorët?

Efektet pozitive

Përmirësim i standardit të jetesës

Rritja e pagës minimale do të ndihmonte në përballimin e inflacionit dhe rritjes së çmimeve të ushqimeve, qirave dhe energjisë. Me 500 euro në muaj, punëtorët me të ardhura të ulëta do të kishin më shumë mundësi për të përmbushur nevojat bazë familjare.

Shtim i konsumit të brendshëm

Kur njerëzit kanë më shumë para në xhep, ata shpenzojnë më shumë. Kjo rrit kërkesën për mallra dhe shërbime, duke gjallëruar tregun e brendshëm dhe duke nxitur rritjen ekonomike.

Ulje e emigrimit ekonomik

Një pagë minimale më e lartë mund të ndikojë që më pak të rinj të largohen nga vendi për paga më të mira jashtë.

Nxitje e formalizimit të tregut të punës

Nëse pagat minimale zbatohen realisht dhe mbikëqyren, shumë punëtorë të sektorit joformal mund të përfitojnë nga kontratat ligjore dhe sigurimet shoqërore.

Efektet negative

Presion mbi bizneset e vogla

Shumë ndërmarrje të vogla, sidomos në sektorin e tregtisë, bujqësisë dhe shërbimeve, mund ta kenë të vështirë të përballojnë rritjen e menjëhershme të kostove të punës. Kjo mund t’i shtyjë disa të zvogëlojnë numrin e punëtorëve ose të rrisin çmimet.

Rreziku i rritjes së papunësisë

Nëse rritja e pagës minimale nuk përshtatet me produktivitetin e punës, disa kompani mund të reduktojnë vendet e punës, veçanërisht për punëtorët e rinj pa përvojë.

Rritje e kostos së jetesës

Rritja e pagave shpesh sjell edhe rritje të çmimeve, pasi bizneset tentojnë të kompensojnë kostot më të larta. Kjo mund të neutralizojë pjesërisht përfitimet për punëtorët.

Rreziku i informalitetit

Nëse qeveria nuk forcon inspektimin e tregut të punës, një pjesë e bizneseve mund të zgjedhin të mos e zbatojnë pagën minimale, duke mbajtur punëtorët pa kontrata formale.

Mundësitë reale në Kosovë

Aktualisht, paga minimale në Kosovë është  350 euro.Rritja në 500 euro do të përfaqësonte një rritje prej 42%  menjëhershëm, që është një hap i madh për ekonominë aktuale.

Sipas të dhënave të fundit nga Agjencia e Statistikave të Kosovës, paga mesatare bruto është rreth 550–600 euro, prandaj vendosja e pagës minimale në 500 euro do të barazohej pothuajse me pagën mesatare — një ndryshim që kërkon kujdes të madh fiskal dhe ekonomik.

Një qasje më e qëndrueshme mund të jetë:

Rritja graduale e pagës minimale në disa faza gjatë 2–3 viteve;

Mbështetje fiskale për bizneset e vogla përmes lehtësimeve tatimore;

Investime në produktivitet, arsim profesional dhe teknologji për të rritur vlerën e punës.

Rritja e pagës minimale në 500 euro do të ishte një sinjal i fortë social dhe politik, por duhet shoqëruar me masa mbështetëse për bizneset dhe kontroll të inflacionit. Pa to, ekziston rreziku që përfitimet për punëtorët të zhduken shpejt përmes rritjes së çmimeve dhe humbjes së vendeve të punës.

Një rritje graduale, e planifikuar mirë dhe e bazuar në rritjen e produktivitetit do të ishte rruga më e arsyeshme për Kosovën drejt një tregu pune më të drejtë dhe një jete më dinjitoze për punëtorët.