Milush Kopiliqi

Tri çështje kryesore që duhet të kihen para sysh kur flitet për Luftën e Kosovës të vitit 1389

Lufta e Kosovës e vitit 1389, në mes të forcave të Perandorisë Osmane dhe Koalicionit të krishterë ballkanik pa dyshim se është njëra ndër ngjarjet historike, e cila, si asnjë ngjarje tjetër ka lënë prapa një mjegull të dendur, të mbuluar me mite e legjenda si në kujtesën shqiptare ashtu edhe në atë serbe e më gjerë. Për ta shpërndarë sado pak atë “mjegull”, mes tjerash  duhet të kemi para sysh fakte të argumentuara.

  1. Në radhë të parë është prania dhe përkatësia e krishterë ortodokse e shqiptarëve në Kosovë, të cilën pa fakte e përjashton historiografia serbe, por e tregojnë “Defterët turq të regjistrimit të vitit 1455”, të cilët i ka përkthyer nga origjinali, në gjuhën turke, i ka studiuar dhe i ka sistemuar, prof. dr. Muhamet Tërnava, tani i ndjerë, si dhe zbulimi epokal që ai i ka bërë antroponimisë shqiptare në Mesjetë. Në doktoraturën e tij, mbrojtur në Zagreb: “Popullsia  e Kosovës gjatë shekujve XIV-XVI” ai  kishte bërë një zbulim epokal të historisë së mesjetës, e cila fatkeqësisht mbeti në disa korniza jo serioze sa i përket qasjes, që duhet të kenë institucionet tona shkencore e akademike mbi të arriturat shkencore të këtij libri.

Ai kishte zbuluar me një invencion të shkencëtarit, se antroponimet e mijëra familjarëve të fshatrave dhe qyteteve të Kosovës, të  prezantuar në regjistrimin turk të Vilajetit Vëllk të vitit 1455, kishin mbaresa të ndryshme gramatikore, që iu referoheshin folësve shqiptarë, sllavë, serbë, grekë e të tjerë.

Ai kishte sintetizuar idenë e tij në mënyrë analitike dhe kishte ardhur në përfundim si për shembull:

 

Dimitër Dimitri, ka përkatësi shqiptare, mbaresa për mbiemrat shqiptarë me -i

Dimitar Dimitrijeviq, mbaresa karakteriske përkatësi sllave e serbe, – iq-oviq

Dimitar Dimitrov, sllave bullgare, mbaresa me -ov

Dimirtis Dimitraqis, përkatësi greke. –aqis

 

Duke ndjekur këtë metodologji, ai kishte ardhur në përfundim se shumica e popullatës së Kosovës, në Mesjetë, ka qenë shqiptare ortodokse dhe ajo sipas analizës të faktuar në këtë libër përbënte rreth 80% të popullatës së përgjithshme,  pasuar me popullatën serbe, vllahe e pakica të tjera.

 

  1. Prania e këngëve për Luftën e Kosovës në folklorin shqiptar të Kosovës dhe veriut të Shqipërisë. Nga mbledhës të huaj dhe vendës të këngëve për Luftën e Kosovës janë regjistruar 7 këngë në rajone të ndryshme të vendit, me gjithsej rreth 3000 vargje, të cilat studiuesit serbë Glisha Elezoviq dhe Bajraktareviq i cilësojnë si  këngë më të arrira artistikisht sesa vetë eposi serb. Këngët e Luftës së Kosovës i kanë hulumtuar dhe i kanë shënuar edhe studiues të huaj si: Margaret Hasluck, Grigorije (Glisha) Elezoviq, Albert Lord, pastaj gjurmuesit shqiptarë të kësaj lënde si Anton Çetta, Gani Luboteni e të tjerë.
  1. Mbetjet fizike të Mesjetës në disa fshatra të Drenicës, në fshatin Kopiliq i Epërm, Kopiliq i Poshtëm, në Rezallë e gjetkë, të cilat në disa segmente nxjerrin në sipërfaqe emrin e Milush Nikollë Danait, apo Milosh Kopiliqit, në emër të fshatit. Në regjistrimin e vitit 1455, në fshatin Kopiliq del i shënuar krahinari,  Nikollë Danai.

 

Serbët kanë bërë gjurmime arkeologjike në Kopiliq, por nuk kanë gjetur asnjë mbishkrim sllav mbi varreza. Ata në vitin 1985 në arën e Imer Ismajlit  kanë marrë një gur një monument shkrimor rreth metër kub dhe e kanë dërguar në Beograd, por nuk kanë dhënë as edhe një informatë për të. (Ibrahim Çitaku në monografinë “Drenica”)

Në këto fshatra të Drenicës, përveç toponimeve është ruajtur edhe kujtesa se varri i Milush Kopiliqit ndodhet në varrezat e Rezallës. Ky është vetëm një hamendësim, i përcjellë nga brezi në brez, por nuk ka asnjë dëshmi relevante, asnjë mbishkrim. Mund të ketë qenë edhe varr i një  njeriu me emrin Milush- Milosh.  Pavarësisht kësaj, aty ndodhen dy gurë të mëdhenj varri, gurë të latuar, që i kanë larguar rrënjët e një rrapi shekullor, i cili duhet të ketë mbirë apo të jetë mbjellë pas varrimit, të një personi të caktuar,

Evidentimi i një guri të varrit në varrezat e lagjes “Kuçani”, në Kopiliq të Epërm, i përmasave të mëdha, në formë të kryqit të dyzuar bizantin, po ashtu paraqet interes, sepse nuk është larg vendit ku ndodhet “Bunari i Milloshit”.

Pastaj paraqesin interesa edhe emërtime që i ka prezantuar studiuesi, Ibrahim Çitaku në monografinë, “Drenica”, ku ai ka evidentuar emrat e vendeve si: “Bunari i Miloshit”, “Kroni me dy krena”, “Fusha e Sharanit”, “Varret e Llatinëve”, “Ara e Kishës” etj.

 

Disa pyetje që meritojnë përgjigje shkencore

 

Tani shtrohet pyetja pse shqiptarët e Kosovës, i kanë kënduar me respekt Milush Kopiliqit dhe Betejës  së Kosovës, nëse ata nuk kanë ekzistuar fare në Kosovë, gjatë mesjetës  sikur shkruan historiografia serbe?

Pastaj edhe sa e sa pyetje të tjera:

Pse shqiptarët myslimanë i kanë kënduar një trimi të krishterë serb, madje nuk i kanë kushtuar vetëm një këngë,  por një epos të tërë?

A do të kishte logjikë që shqiptarët t’ iu kishin kënduar këngë serbëve, me të cilët i lidh armiqësia prej shekullit 7 kur ata u dyndën nga Rusia e vendet përtej Karpateve dhe u  vendosën dhunshëm në trevat e Ilirisë dhe të Dardanisë.

Pse shqiptarët nuk kanë asnjë këngë për luftën e Dytë të Kosovës, të vitit 1448, ku humbjet e aleancës së krishterë në krye me, Janosh Hunjadin e Hungarisë kishin qenë pesëfish më të mëdha, sesa në luftën e vitit 1389. Këngëtari popullor shqiptar nuk i ka kënduar asaj lufte sepse nuk kishte prijës shqiptarë në të, ose edhe nëse kishin qenë nuk ishin nga Kosova.

Kënga e parë e shënuar për Betejën e Kosovës të vitit 1389, nga Glisha Elezoviq, flet se këngëtari, të cilin ai e kishte takuara në burg, Xhemë Bojku i kishte thënë se këngën e kishte mësuar nga Maliq Zhabari, në fund të shekullit 19-të, që do të thotë se ajo ishte krijuar kaherë nga rapsodë anonimë dhe kishte arritur e paprekur deri në kohën tonë, që janë afër 200 vjet.

 

Miti apo historia?

 

Lidhur me qasjen ndaj Luftës së Kosovës, kemi dy këndvështrime që nuk mund të pajtohen shkencërisht, sikur janë  miti dhe historia. Miti nuk mund të shpjegohet me metoda e fakte të historisë, sepse ajo mbështetet në fakte dhe dokumente shkrimore, ndërsa miti rrëfimi i përcjellë nga brezi në brez,  merr për bazë legjendat dhe kujtesën e treguar e ritreguar  gjatë shekujve.

Realisht Lufta e Kosovës nuk është një mit, as këngët nuk janë këngë legjendare sikur mësohet në folklor dhe në Albanologji përgjithësisht, por janë këngë historike me elemente legjendare, sepse kemi të bëjmë me një histori, me një Betejë, të caktuar e cila është e shënuar në tërë literaturën historike të kohës, Romë, Bizant, Turqi, Hungari, Bullgari, Greqi, Dubrovnik, Francë, Gjermani.  Kemi të bëjmë me personazhe historike të kohës dhe mohimi i këtij realiteti nga disa studiues, madje edhe historianë me tituj shkencor është mohim skandaloz i vetë historisë.  Nuk mund të mohohet ekzistenca e Sulltan Muradit të Parë, e bijve të tij Jakup dhe Bajazid. Nuk mohohen dot vojvodët serbë si: Mbreti Llazër, Vuk Brankoviqi, Milosh Kopiliqi, ( Milosh Obiliq), e të tjerë.

Nuk di ku mbështesin të dhënat këta historianë kur shkruajnë se krejt ajo ka qenë një komplot, se nuk ka pasur fare luftë se e tëra qenka  vetëm një legjendë. Historia turke, historia e Perandorisë më të madhe të botës në atë kohë ka shënuar Betejën e 15 qershorit të vitit 1389, në Kosovë, si Lufta e Kosovës dhe e tillë është e shënuar në tekstet e historisë dhe të enciklopedive të tërë botës.

Për Luftën e Kosovës të vitit 1389 kanë qindra burime historike, prej burimet turke të dorës së parë pastaj, burimet e  Bizantit dhe shteteve të Evropës.

Lufta e Kosovës e vitit 1389 është prezantuar gjerësisht në librin: Historia e Perandorisë Osmane: të historianit austriak, Josef Von Hammer dhe në shumë  monografi e tekste të historisë.  ( Ahmet Qeriqi)

 

Referenca për shkrimin:

Dr. Muhamet Tërnava: Popullsia  e Kosovës gjatë shekujve XIV-XVI, Prishtinë 1995.

“Popullsia  e Kosovës gjatë shekujve XIV-XVI”

Josef Von Hammer: Istorija, turskog-osmanskog carstva 1978, Zagreb

Ibrahim Çitaku në monografinë, “Drenica”.

Ahmet Qeriqi: Milush Kopiliqi serb apo shqiptar, Prishtinë, 2003.

Anna di Lellio: Tha Battle of Kosov0 1389, an albanian epic, I.B Tauris, 2009.

Kontrolloni gjithashtu

Reagimi i drejtorisë së Radios-Kosova e Lirë në deklaratën skandaloze e naive të disa anëtarëve të ish-stafit

Reagimi i drejtorisë së Radios-Kosova e Lirë në deklaratën skandaloze e naive të disa anëtarëve të ish-stafit

Reagimi i drejtorisë së Radios-Kosova e Lirë në deklaratën skandaloze e naive të disa anëtarëve …