Egzon Kastrati: Qeverisja Ekonomike – rritje në letër, stagnim në jetën e qytetarëve

Kosova po kalon një periudhë të ndjeshme ekonomike e sociale, ku pavarësisht se statistikat makroekonomike tregojnë rritje, realiteti i qytetarëve është krejt tjetër.  Vitet e fundit kanë evidentuar qartë një stagnim të zhvillimit në shumë fusha, mungesë të politikave të mirëfillta ekonomike dhe një përkeqësim të dukshëm të standardit të jetesës.

Inflacioni i lartë i viteve 2021-2025 la gjurmë të thella në buxhetin e familjeve kosovare. Edhe pse ritmet e inflacionit janë zbutur kohët e fundit, çmimet e produkteve bazike dhe shërbimeve mbeten të larta. Kjo do të thotë se barra financiare për familjet me të ardhura të ulëta e të mesme është akoma e rëndë. Pagat, ndërkohë, nuk kanë ndjekur rritjen e çmimeve, duke çuar në rënie të fuqisë reale blerëse dhe në përkeqësim të mirëqenies së qytetarëve. Në shumë raste, rritja reale e çmimeve për ushqim, energji e transport ka tejkaluar çdo formë mbështetjeje institucionale.

Varfëria është rritur, jo vetëm në perceptim, por edhe sipas të dhënave të institucioneve ndërkombëtare. Familjet me të ardhura të ulëta janë goditur më rëndë, ndërsa masat emergjente të qeverisë, shpesh të përkohshme dhe të pakordinuara, nuk kanë arritur të zbusin ndikimin afatgjatë të çmimeve të larta. Në vend që të fokusoheshin në politika të qëndrueshme për rritje të pagave, zhvillim të sektorit privat dhe ulje të kostos së jetesës, institucionet janë përqendruar kryesisht në masa sociale që më shumë krijojnë varësi sesa zhvillim.

Papunesia, veçanërisht ajo e të rinjve dhe e grave, mbetet një plagë e hapur. Edhe pse disa shifra të punësimit kanë shënuar përmirësim sipërfaqësor, cilësia e vendeve të punës është e dobët: pagat e ulëta, mungesa e sigurisë sociale, informaliteti i lartë. Sektori privat vazhdon të mos ketë mbështetjen e duhur për investime, inovacion dhe rritje. Pa një ekonomi konkurruese, pa industri të qëndrueshme dhe pa politika të qarta fiskale e zhvillimore, Kosova nuk mund të prodhojë vende të qëndrueshme pune dhe as të ulë varfërinë.

Ndërkohë, rritja e kostos së jetesës, çmimit të energjisë, karburanteve e produkteve bazike i ka shtyrë shumë qytetarë drejt migrimit. Perspektiva mbetet e mjegulluar për të rinjtë, ndërsa besimi në institucionet publike ka rënë dukshëm. Ajo që e përkeqëson edhe më shumë situatën është perceptimi se qeveria shpesh mban qëndrime arrogante, duke u krenuar për “rritje të të hyrave”, ndërkohë që qytetarët përballen me rritje të çmimeve, paga të stagnuara dhe shërbime publike të dobësuara.

Aktualisht, Kosova nuk vuan nga mungesa e potencialit, por nga mungesa e vizionit dhe profesionalizmit në qeverisje. Zhvillimi ekonomik nuk arrihet duke forcuar vetëm skemat sociale , por duke fuqizuar sektorin privat, duke rritur produktivitetin, duke mbështetur arsimin dhe inovacionin, dhe duke krijuar kushte për rritjen e pagave të qëndrueshme. Pa politika të qarta ekonomike dhe pa orientim strategjik, rrezikojmë të lëvizim drejt një shteti më shumë socialisht të varur dhe më pak ekonomikisht prodhues.

Nëse vazhdojmë këtë trajektore, varfërimi nuk është thjesht rrezik — është realitet në zgjerim. Kosova nuk është një vend i varfër nga potenciali; është një vend i udhëhequr dobët, ku mungesa e kompetencës dhe vizionit ka kosto të drejtpërdrejtë për qytetarët. Qytetarët meritojnë qeverisje profesionale, jo eksperimente politike. Dhe derisa kjo të ndodhë, stagnimi do të vazhdojë, ndërsa mundësitë do të humbin ditë pas dite.

Në fund, pyetja nuk është nëse Kosova mund të zhvillohet — ajo padyshim mundet. Pyetja është: a do të vazhdojë të ngecë për shkak të udhëheqjes së paaftë, apo do të marrë rrugën e reformave të vërteta që i duhen vendit?