Radio Kosova e Lirë Radio-Kosova e Lirë, Radio e luftës çlirimtare, paqes dhe bashkimit kombëtar, Zëri i lirisë, besnikja e pavarësisë dhe e bashkimit të shqiptarëve.
Tema të tjera...
Fadil Muqolli: “Ti je i lumtur me vajzën tënde. Unë jam i lumtur vetëm duke parë foton e vajzës sime…!”
Julius Strauss, gazetari i “The Daily Telegraf” është rikthyer në Poklek të Vjetër pas më shumë se 23 vitesh. Aty, ai, ka ritakuar prap Fadil Muçollin, të cilit i janë vrarë e djegur 14 anëtarë të familjes…
“ Me dëshirë vendosa të vizitoj vendin e një masakre tjetër, për të cilën kisha shkruar gjithashtu, kjo në një fshat të quajtur Poklek. Kur mbërritëm në fshat, vendasit na treguan një burrë që ende kujdesej për shtëpinë ku ishte kryer krimi. Ai e kishte mbajtur dhomën ku vdiqën viktimat ashtu siç ishte, por instaloi në hyrje të dhomës një pamje prej xhami-pleksiglas, për të ndaluar vizitorët që vinin nga shkelja e fragmenteve të kockave që ishin përzier me hirin në dysheme.
Teksa qëndrova në pragun e dhomës, u befasova kur ndjeva se diçka filloi të rridhte brenda meje. Ishte sikur një kujtim i fjetur i diçkaje të shtypur prej kohësh, që po më trazon. U mbështeta pas murit për të qëndruar i qëndrueshëm. Kur burri më ofroi të më tregonte një dhomë tjetër ku kishte varur fotografitë e viktimave, unë refuzova.
“Më vjen keq,” thashë.
Pak më vonë u drejtuam në një kafene në një qytet aty pranë për të pirë kafe. Teksa flisja me burrin, papritmas më erdhi një dridhje e kujtimeve. Ishte sikur të ishim takuar më parë. Në këtë pjesë do të tregoj se si u ktheva në një vend masakresh, pas më shumë se dy dekada pasi e zbulova atë.
Në këtë pjesë mësova se milici serb që vrau 24 fëmijë dhe 30 të rritur nuk është nxjerrë asnjëherë para drejtësisë dhe ulem të bisedoj me një njeri që humbi gjithçka në masakër. Unë gjej ngrohtësi, bujari, dinjitet dhe një lidhje të papritur.
Kur të afërmit e viktimave gjetën vendin e masakrës në Poklek, ata e dinin se nëse donin që vrasësit të përballeshin me drejtësinë, do të duhej të ruanin provat. Edhe pse lufta shpërtheu dhe patrullat serbe kontrolluan zonën, ata hynë fshehurazi në fshat natën dhe, duke përdorur pishtarë, mblodhën eshtrat e të afërmve të tyre të vdekur.
I grumbulluan në tufë, i morën dhe i fshehën nëpër kodra.
“Ne do t’ua tregojmë hetuesve të krimeve të luftës kur të vijnë,” më tha një nga të afërmit në atë kohë. Por, 23 vjet pas masakrës, as milici serb që hapi zjarr dhe asnjë nga bashkëpunëtorët e tij nuk janë dënuar.
Ata pothuajse me siguri kanë ikur në Serbi, një vend që ka treguar pak interes për të ndjekur penalisht vrasësit e tij të kohës së luftës.
Fadili më tha se e kishte të vështirë të fliste për humbjet e tij, me ata që nuk kishin kaluar luftë. E dija saktësisht se çfarë donte të thoshte. Gjatë periudhës sime të humbjes, shpeshherë ishin shokët e mi të vjetër të luftës, të cilët i kisha mbështetësit më të fortë.
Në një farë mënyre më siguroi intimiteti i tyre me vuajtjet dhe vdekjen. Na gjetëm një gjuhë dhe mirëkuptim të përbashkët.
I kërkova falje Fadilit që nuk i shikoja fotografitë e fëmijëve të vdekur në dhomën e fotove që kishte bërë për ta në shtëpinë e vjetër të djegur. “Ishte shumë për mua,” thashë. Fadili tha se e kuptonte.
“Nuk i gjej fjalët por dua ta dish sa mirë ndihem”, më tha në një moment Fadili. “Fakti që jeni kthyer është shumë i rëndësishëm për mua”. Doja të thoja edhe diçka, të shprehja pak nga emocionet që më rrokullisnin, por edhe e kisha të vështirë të gjeja fjalët. Për pak pimë kafetë tona – dhe ai pi duhan.
Më pas i tregova se si, edhe pse tragjedia ime nuk krahasohej as nga përmasat e as nga natyra, kisha humbur gruan time Kristin dy vjet më parë, nga kanceri. Ai ka shprehur ngushëllimet e tij. Ai më tregoi se si pas masakrës, kishte marrë përfundimisht vendimin për t’u rimartuar. “Ndihesha sikur po e tradhtoja gruan time”, tha ai.
“Ishte gjëja më e vështirë që kam bërë ndonjëherë”.
Ai më tha se është i lumtur me familjen e tij të re – tani ka dy djem adoleshentë – por ndonjëherë, kur dhimbja është shumë e madhe për t’u duruar, ai lë familjen e tij dhe kthehet me makinë në vendin e masakrës. Atje, i vetëm, ai bartë pikëllimin e tij.
“Nuk kam qarë kurrë para familjes sime të re”, tha ai. “Unë nuk dua që ata të ndjejnë dhimbjen time.” Ndërsa biseduam, u bëra i vetëdijshëm për një lidhje të papritur, por të brendshme mes nesh dhe në një moment sytë e mi ishin gri të lagur.
“Ah e prishe,” tha përkthyesja ime Leman, frëngjishtja e së cilës është më e mirë se anglishtja e saj, e acaruar duke parë emocionin tim. Ajo gjithmonë kishte pohuar se nuk ishte e drejtë të qante para viktimave të luftës, pasi kjo vetëm ua bënte më të vështirë. E dija që ajo kishte të drejtë.
Më pas, pas një kohe të shkurtër, Fadili shtoi:
“Ti më bëre të ndihem mirë sot. Ka shumë pak raste kur ndihem mirë”.
Shikova vajzën time Emën, e ulur pranë meje. Ajo kishte parë dhe dëgjuar me vëmendje. Ema kishte qenë shtatë vjeç kur u masakruan fëmijët e Poklekut, jetonte me nënën e saj në Hungari dhe ishte rritur pa luftë.
Disi isha mirënjohës që ajo ishte këtu tani për të takuar Fadilin dhe për të ndjerë ngrohtësinë, bujarinë dhe dinjitetin e tij pas një tragjedie kaq dërrmuese.
Fadili pa shikimin tim. “Ju jeni të lumtur me vajzën tuaj”, tha ai. Ishte një deklaratë që nuk kishte nevojë për mirënjohje, por unë tunda me kokë. Pastaj ai ndaloi. “Por unë, jam i lumtur vetëm duke parë një foto të vajzës sime”, tha ai në fund. E dija që po mendonte për vajzën e tij të vogël përballë Ladës së bardhë.
Në foto; Julius Straus, Lemani dhe Fadili
