David L. Phillips: SHPËTIMI I MARRËDHËNIEVE TË AMERIKËS ME TURQINË

19/01/2023 Opinione

Tema të tjera...

Ministri i Jashtëm i Turqisë Mevlut do të takohet me sekretarin Antony Blinken për të diskutuar përkeqësimin e marrëdhënieve midis Turqisë dhe Shteteve të Bashkuara. Gjatë tre dekadave të bashkëveprimit me zyrtarët turq, kam parë sesi Turqia shtiret me mjeshtëri bashkëpunimin për të ruajtur regjimin e saj të korruptuar autokratik. Asnjë atak me Çavusoglun. Marrëdhëniet dypalëshe kërkojnë transparencë, veçanërisht kur trajtohen tema të ndjeshme.

Turqia ishte historikisht një aleat i besueshëm dhe kryesor. Trupat amerikane dhe turke luftuan krah për krah në konfliktin korean. Turqia ishte krahu lindor i NATO-s gjatë Luftës së Ftohtë. Ajo shpëtoi kurdët nga sulmet me armë kimike të Sadamit në vitet 1990.

Megjithatë, që nga viti 2005, Turqia është bërë një kundërshtar – më shumë armik sesa mik. Erdogan është i fokusuar të qëndrojë në pushtet. Ai dëshiron që Uashingtoni të miratojë politika që mund t’u paraqesë votuesve turq si një mbështetje të sundimit të tij. Blinken nuk duhet të thërrasë fjalët me Cavusoglun. Turqia mund të shpëtojë marrëdhëniet e saj me SHBA-në vetëm duke rivendosur bashkëpunimin dhe duke iu përmbajtur praktikave demokratike të denja për një aleat të NATO-s.

Nuk mungojnë temat e kontestuara:

Siria

Turqia duhet të ndalojë së mbështeturi entitetet radikale islamike në Siri, si Tahrir al-Sham (HTS), i njohur gjithashtu si Komiteti i Çlirimit të Levantit, një organizatë politike dhe e armatosur islamiste sunite e njohur për mizoritë e saj kundër kurdëve dhe alavitëve. HTS u caktua një grup terrorist nga SHBA në vitin 2017 dhe vazhdon të bashkëpunojë me grupe të tjera të përcaktuara terroriste si Fronti Nusra dhe Al-Kaeda.

Ankaraja kërcënon një pushtim të tretë tokësor të Sirisë Veriore dhe Lindore, duke synuar kurdët sirianë të lidhur me Forcat Demokratike Siriane (SDF). Pavarësisht pretendimeve të rreme të Erdoganit, SDF nuk është një grup terrorist. Është aleati i çmuar i Amerikës në përpjekjet e vazhdueshme për të çrrënjosur ISIS-in.

Çështjet armene

Turqia duhet të kërkojë publikisht që presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliev, një i besuar i ngushtë i Tajip Erdogan, të heqë bllokadën e Azerbajxhanit ndaj Korridorit Laçin që lidh Nagorno-Karabakun (Artsakh) dhe Armeninë. Azerbajxhani ka ndërprerë ushqimin, karburantin dhe furnizimet mjekësore përmes Lachin-it, si dhe internetin dhe energjinë elektrike. Turqia ka fuqinë për të siguruar që Korridori i Laçinit të hapet dhe të qëndrojë i hapur. Armëpushimi i nëntorit 2020 që i dha fund luftës së Karabakut, krijoi gjithashtu një post të përbashkët ushtarak ruso-turk që ka dështuar në mënyrë të trishtuar për të sjellë paqen. Si autore e gjenocidit armen në fillim të shekullit të 20-të, Turqia ka përgjegjësinë për të parandaluar një gjenocid të dytë armen në Artsakh, ku 120,000 armenë janë subjekt i krimeve dhe vrasjeve.

Administrata Biden ka lëshuar një heqje dorë nga seksioni 907 i Aktit të Mbështetjes së Lirisë, i cili ndalon të gjithë ndihmën e drejtpërdrejtë nga Shtetet e Bashkuara për Azerbajxhanin. Seksioni 907 e bën Azerbajxhanin të vetmin shtet post-sovjetik që nuk merr ndihmë direkte nga SHBA. Heqja dorë nga Biden nga 907 duhet të anulohet nëse Azerbajxhani vazhdon të bllokojë korridorin. (Dhe meqë ra fjala, heqja dorë nuk duhet të ishte lëshuar kurrë në radhë të parë).

Hamasi

Hamasi përfiton nga marrëdhëniet e ngushta me Turqinë, e cila ofron një vend të shenjtë brenda Turqisë, hapësirë për zyra, pasaporta dhe akses për Erdoganin. Turqia duhet ta caktojë Hamasin si një entitet terrorist dhe të dëbojë anëtarët e Hamasit. Derisa Turqia të refuzojë Hamasin dhe të ndalojë së mbështeturi grupet terroriste në Sirinë verilindore, Turqia do të qëndrojë në “listën gri” për shkak të pastrimit të parave dhe mbështetjes financiare për terrorizmin.

NATO

Turqia është bërë një aleat i pasigurt i NATO-s. Me mbështetjen e Erdoganit, Asambleja e Madhe Kombëtare e Turqisë po pengon ratifikimin e anëtarësimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO, gjë që është kritike për të kundërshtuar agresionin e Rusisë kundër Ukrainës. Ndërsa SHBA vazhdon me dërgimin e aeroplanit luftarak F-35 në Greqi, ajo nuk duhet t’i ofrojë Turqisë F-16 të përmirësuar derisa Turqia të braktisë planet për të blerë më shumë raketa S-400 nga Rusia. Nëse Turqia vazhdon bashkëpunimin e sigurisë me Rusinë, SHBA-ja duhet të vendosë sanksione siç kërkohet nga Akti Kundër Kundërshtarëve Amerikanë përmes Sanksioneve (CAATSA), i miratuar nga Kongresi në 2017.

Rusia dhe Ukraina

Erdogan e ka pozicionuar me zgjuarsi veten si ndërmjetës midis Rusisë dhe Ukrainës. Ndërsa Turqia meriton kredi për negociatat mbi eksportet e drithërave, Turqia nuk mund ta ketë atë në të dyja mënyrat. Turqia duhet t’i bashkohet sanksioneve ndërkombëtare ndaj Rusisë, duke synuar oligarkët rusë që strehojnë pasuritë e tyre në Turqi, duke përfshirë superjahtet në Gocuk. Turqia duhet të transferojë armët e saj të nivelit të NATO-s në mënyrë që Ukraina të mund të mbrohet në mënyrë më efektive kundër agresionit të Rusisë.

Irani

Halk-bank në pronësi të shtetit u dënua nga Gjykata e Qarkut e SHBA në Distriktin Jugor të Nju Jorkut për mashtrim, pastrim parash dhe anashkalim të sanksioneve të SHBA-së ndaj Iranit. Zyrtarët turq kërkojnë që SHBA të heqë sanksionet e përshkallëzuara kundër bankës shtetërore. Departamenti i Drejtësisë (DD) nuk është një pazar i madh ku mund të shkëmbehen veprat penale. Blinken duhet të bëjë të qartë se SHBA nuk do të ndërhyjë në çështjen kundër Halkbank. Në vend që të ankojë për dënimin, Erdogan duhet të pranojë bashkëpunimin e qeverisë së tij dhe të paguajë gjobën shumë miliarda dollarëshe.

Mesdheu Lindor

Turqia duhet të ndalojë së kërcënuari Greqinë dhe Qipron. Blinken duhet të riafirmojë mbështetjen e SHBA për gazsjellësin EastMed dhe Forumin e Gazit të Mesdheut Lindor, një partneritet trepalësh midis Greqisë, Qipros dhe Izraelit, i cili është zgjeruar duke përfshirë Egjiptin dhe Jordaninë. Blinken duhet gjithashtu të riafirmojë mbështetjen e Uashingtonit për Aktin e Sigurisë dhe Partneritetit të Energjisë në Mesdheun Lindor, i cili u miratua në dhjetor 2019. Për më tepër, Blinken duhet të paralajmërojë se SHBA do të zgjerojë dënimet nëse Turqia vazhdon të kërcënojë me veprime ushtarake në Mesdheun Lindor. Erdogan gjithashtu duhet të ndalojë së kërcënuari për të hedhur poshtë në mënyrë të njëanshme Traktatin e Lozanës të vitit 1923, i cili përcaktoi kufijtë e Greqisë moderne, Turqisë dhe vendeve të tjera që dolën nga Perandoria Osmane.

Çështjet e Brendshme

Erdogan e ka kthyer Turqinë në një gulag gjigant, duke arrestuar gazetarë, zyrtarë sigurie dhe punonjës të sektorit publik, të cilët ai i akuzon për bashkëpunim në të ashtuquajturin grusht shteti të vitit 2015. Neni 301 i Aktit Anti-Terror, të cilin Erdogan e përdor për të goditur disidencën duke kriminalizuar kritikat ndaj “turqizmit” duhet të anulohet. Akuzat kundër politikanëve të opozitës si kryetari i bashkisë së Stambollit Ekrem Imamoglu dhe Selahattin Demirtas, bashkëkryetar i Partisë Demokratike Popullore pro-kurde, duhet të hiqen. Nëse Turqia do të rifitojë vendin e saj si një aleat i besueshëm perëndimor, Ankaraja duhet të garantojë zgjedhje kombëtare të lira dhe të ndershme në korrik 2023.

Blinken mund të ruajë besueshmërinë e SHBA-së duke refuzuar diplomacinë transaksionale. Pazaret me Turqinë do të ishin një katastrofë për ata që preken drejtpërdrejt, ndërsa minojnë interesat e SHBA. Është një linjë e mirë, por Blinken është më se i aftë për të folur ashpër dhe për të avancuar pajtimin.

Botuar fillimisht nga Instituti për Studimin e të Drejtave të Njeriut, 18 janar 2023

(David L. Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Universitetin e Kolumbias. Ai shërbeu si Këshilltar i Lartë dhe Ekspert i Punëve të Jashtme në Departamentin e Shtetit gjatë administratave të Clinton, Bush dhe Obama)