David Phillips: TË DREJTAT E PAKICAVE SI MJETE PËR ZGJIDHJEN E KONFLIKTEVE NË UKRAINE

Tema të tjera...

Ali Ahmeti nga Gostivari: Më 8 maj fiton Fronti, dhe do ta anëtarësojmë vendin në BE

04/05/2024

Nuk ka ditë në shenj përkujtimi për dëshmorët e heronjtë dhe të mos gjendet në terren trojka qeveritare: Vjosa Albini, Glauku

02/05/2024

Ramiz Lushaj: “MIRËNJOHJA SHQIPTARE”  për Kongresmenin Amerikan ELIOT ENGEL,  nga “Takimi i Madh i Prishtinës, 2024” 

01/05/2024

Ramush Haradinaj: Edhe në Nabërgjan, si anembanë Kosovës, ka shumë dhimbje por edhe krenari

01/05/2024

Komandanti i ZOD, gjatë luftës, Sami Lushtaku, rrëfen momentet me komandantin. Ilaz Kodra, në 25-vjetorin e rënies së tij

01/05/2024

Ejup Maqedonci: Miqtë gjermanë i falenderova për mbështetjen e vazhdueshme të shtetit gjerman në të gjitha fushat

30/04/2024

(Shkrim i  paraqitur  në: Fondin  gjerman Marshall dhe Konrad Adenauer Stiftung)

Faleminderit që më ftuat të marr pjesë në simpoziumin e sotëm. Vërejtjet e mia do të lëvizin diskutim nga teoria në praktikë, duke u fokusuar në promovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të minoriteteve si një mjet për zgjidhjen e konflikteve veçanërisht në Ukrainë.

Kufiri Rusi-Ukrainë është vendi më i rrezikshëm në botë sot. Nëse Rusia pushton, atë

do të justifikojë veprimet ushtarake për të mbrojtur pakicat ruse në Dombas (Ukraina Lindore). Kjo është i njëjti arsyetim që u përdor për të justifikuar pushtimin dhe pushtimin rus të Moldavisë, Gjeorgjisë, dhe Ukrainës.

“Doktrina e Putinit” pohon të drejtën dhe detyrimin e Moskës për të mbrojtur rusët kudo në Rusi botë. Rusët në Ukrainën lindore po bëjnë thirrje për “mbrojtje” ruse. Një banderolë në ndërtesën e qeverisë në Donetsk thotë: “Rusi! Na shpëto nga skllavëria”.

Presidenti i Ukrainës Volodymyr Zelensky mund të dekurajojë veprimin ushtarak rus duke miratuar një paketë e gjerë e të drejtave të pakicave. Këto dispozita do të mbështeteshin në praktikat më të mira të Bashkimi Evropian (BE) dhe Kombet e Bashkuara. Në situata me një histori të gjatë konflikti, nevojiten masa të veçanta për të mbrojtur të drejtat grupore, kombëtare dhe të pakicave. BE-ja dhe OKB-ja munde luajnë një rol kritik në ndërtimin e kapaciteteve kombëtare në fushën e të drejtave të pakicave.

 

Standardet

Gama e plotë e të drejtave të pakicave nuk është grumbulluar në një traktat të vetëm ndërkombëtar, por janë të shpërndara nëpër instrumente të ndryshme të OKB-së dhe rajonale si dhe në kushtetutat kombëtare. Dy çështjet kryesore sipas ligjit ndërkombëtar janë (i) barazia/mosdiskriminimi dhe (ii) mbrojtja dhe promovimin e identitetit unik të pakicave. Përveç masave ligjore, një rritje trupi i precedentëve të autonomisë ofron udhëzime në lidhje me të drejtat e grupeve minoritare me lidhje historike me një territor të caktuar dhe një histori të vetëqeverisjes.

Parimet e mosdiskriminimit dhe barazisë janë vendosur në Kartën e OKB-së dhe të dyja

Konventat kryesore të të drejtave të njeriut — Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike (“CCPR”) dhe Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore (“CESCR”) – dhe përpunuar në Konventën Ndërkombëtare për Eliminimin e të gjitha Formave të Racore

1

Diskriminimi (“CERD”). Elaborimi më specifik i të drejtave të pakicave i ka rrënjët në nenin 27 i CCPR, i cili përmbanë:

Në ato shtete në të cilat ekzistojnë pakica etnike, fetare ose gjuhësore, personat që i përkasin këtyre pakicave nuk do t’i mohohet e drejta, në bashkësi me anëtarët e tjerë të grupit të tyre, për të shijuar kulturën e tyre, për të shpallur dhe praktikuar fenë e tyre, ose të përdorin gjuhën e tyre.

Komenti i Përgjithshëm nr. 23, i lëshuar nga Komiteti i OKB-së për të Drejtat e Njeriut në 1994, shtjellon mbi Neni 27, duke nënvizuar detyrimet afirmative të vendosura mbi shtetet: Megjithëse të drejtat e mbrojtura sipas nenit 27 janë të drejta individuale, ato varen nga aktiviteti i  aftësisë së  grupit të pakicës për të ruajtur kulturën, gjuhën ose fenë. Prandaj, masat pozitive nga shtetet mund të jenë gjithashtu të nevojshme për të mbrojtur  identitetin e një pakice dhe të drejtat e anëtarëve të saj për të gëzuar dhe të zhvillojnë kulturën dhe gjuhën e tyre dhe të praktikojnë fenë e tyre, në komunitet me anëtarët e tjerë të grupit.

Në vitin 1992, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi Deklaratën për të Drejtat e Personave që i përkasin pakicave kombëtare ose etnike, fetare dhe gjuhësore (“Deklarata për pakicat të drejtat”). Në mungesë të një traktati të OKB-së kushtuar të drejtave të pakicave, Deklarata përfaqëson një standard universal bazë për të drejtat e pakicave sipas ligjit ndërkombëtar. Standardet janë gjithashtu të artikuluar në Konventën Kuadër të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Minoriteteve dhe përmes Marrëveshjeve të Partneritetit të Bashkimit Evropian dhe kritereve të anëtarësimit.

Dokumenti i Kopenhagës i vitit 1990 i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (“Dokumenti i Kopenhagës”) përfaqëson standardin më gjithëpërfshirës ndërkombëtar në fushën e të drejtave të pakicave. OSBE ka caktuar një Komisioner të Lartë për Pakicat Kombëtare për të punuar me shtetet anëtare në mënyrë që ato të plotësojnë kriteret në Dokumentin e Kopenhagës.

 

Detyrimet e Shtetit

Shtetet janë të detyruara t’i njohin të drejtat e pakicave në ligjet dhe politikat e tyre kombëtare; 1 t’i  miratojnë masa legjislative dhe financiare për të siguruar zbatimin efektiv të të drejtat e pakicave;2 CERD Neni 21 CCPR, Neni 2.2, CESCR, Neni 1.2 Deklarata e të Drejtave të Minoriteteve.

2 të miratojë masa legjislative dhe zbatuese për të siguruar që të drejtat e pakicave nuk janë të kërcënuar nga shteti ose nga të tretët;

3  të sigurojë mjete juridike efektive për shkeljet e të drejtave të pakicave;

4 të ndërmarrë vlerësime, planifikim dhe mbikëqyrje të rregullt për të siguruar llogaridhënie dhe realizimi progresiv i të drejtave të pakicave.

Ndarja e pushtetit

Decentralizimi në sferën e qeverisjes, kulturore dhe ekonomike mund të ndihmojë në qetësimin e situatës në Ukrainë.

Qeverisja

Institucionet e vetëqeverisjes vendore u japin zë shqetësimeve lokale, duke i institucionalizuar ato përfaqësimin dhe mbrojtjen e interesave lokale. Institucionet vetëqeverisëse mund të përfshijnë një vendor ekzekutivi, legjislativi, gjyqësori dhe policia lokale. Marrëveshjet e qeverisjes që mbrojnë dhepromovimi i interesave të pakicave kërkon që shtetet të respektojnë:

 E drejta e personave që u përkasin pakicave për të marrë pjesë në mënyrë efektive në vendimet për nivel kombëtar dhe rajonal në lidhje me pakicën të cilës i përkasin ose rajonet në të cilat ata bëjnë pjesë të cilat ata jetojnë.

• Të drejtat e pakicave për të marrë pjesë në mënyrë efektive në jetën publike, duke përfshirë zgjedhjet, mbajtja e funksioneve publike dhe pjesëmarrja në të tjera politike dhe administrative funksionet.
• Aftësia e pakicave për të mbledhur dhe formuar shoqata, duke përfshirë sindikatat, dhe

partive politike dhe në këtë mënyrë të agregojnë interesat e tyre për të bërë ndikimin më të madh në vendimarrjes kombëtare dhe rajonale.

Masa të tjera për të drejtat e pakicave mund të përfshijnë vetëqeverisjen në formën e gjyqësorit vendor dhe policia dhe siguria, që pasqyron përkatësinë etnike të komuniteteve të cilave u shërbejnë.

Kultura

Objektivi kryesor i të drejtave të pakicave dhe rregullimeve të autonomisë është mbrojtja dhe promovojnë kultura të veçanta të pakicave. Kultura e përbashkët është baza e identitetit të grupit. Kultura përfshin:

• Arsimi (p.sh. gjuha, programi mësimor, objektet shkollore dhe punësimi i mësuesve).

5 Deklarata mbi të drejtat e pakicave neni 2, KP 23, paragrafi 7; Komenti i GP para 36

4 CCPR Neni 2.3.

• Gjuha (p.sh. arsimi, media dhe proceset gjyqësore).
• Simbolet (p.sh. flamuri, vula, himni).
• Emrat (p.sh. Shfaqni emrat tradicionalë lokalë, emrat e rrugëve dhe topografikë të tjerë

treguesit).6

• Feja (p.sh. mosdiskriminimi në bazë të besimit fetar duke përfshirë të drejtën e

pakicat për të manifestuar besimet e tyre fetare dhe për të krijuar institucione fetare,

organizatat dhe shoqatat.

• Media (p.sh. legjislacioni që siguron që anëtarët e grupeve minoritare të mos diskriminohen kundër në aksesin e tyre në media.)

 

Ekonomia

 

Zhvillimi ekonomik është gjithashtu një tipar kritik i të drejtave të pakicave. Zhvillimi i natyrës,burimet, taksat dhe të ardhurat, tregtia, punësimi dhe pronësia e tokës janë themelet e ekonomisë  lokale. Të ardhurat (p.sh. mbledhjen e taksave dhe doganave).

Putini ka kufizuar opsionet e tij duke mobilizuar 130,000 trupa në kufirin e Ukrainës. Duke iu drejtuar të drejtat e pakicave dhe të grupeve do të de-përshkallëzojnë konfliktin. Rritja e të drejtave të pakicave do të të sigurojë një mënyrë për të shpëtuar fytyrën për Putinin për të pretenduar përparim dhe për të justifikuar tërheqjen e Rusisë.

 

Forcat

Si protagoniste e konfliktit, SHBA-të nuk janë të përshtatshme për të udhëhequr një iniciativë për të drejtat e pakicave. BE-ja dhe OKB-ja janë të vendosura mirë për të punuar me autoritetet ukrainase dhe palët e prekura drejtpërdrejt për ndërtimin e  kapaciteteve lokale në fushën e të drejtave të pakicave. Kjo fillon me njohjen e të drejtave të njeriut dhe të drejtat e pakicave që mund të jenë pjesë e zgjidhjes.

David Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Universitetin  Columbia. Ai shërbeu si Këshilltar i Lartë dhe Ekspert i Çështjeve të Jashtme në Departamentin Amerikan të Shtetit,  gjatë administratave të Clinton, Bush dhe Obama.