David Filips: Lidhjet mes konfliktit në Ukrainë dhe në Gjeorgji

05/05/2022 Opinione

Tema të tjera...

Ishim ulur në tryezën e konferencës, në zyrën e Mikhail Saakashvili (i njohur ndryshe si “Misha”), ish-presidenti i Gjeorgjisë, për të diskutuar tensionet me Rusinë. Ishte qershor i vitit 2008, pak para shpërthimit të luftës me forcat separatiste në Osetinë e Jugut dhe Abkhazi. Vura re foton me senatorin John McCain, të grumbulluara në dysheme në pritje për t’u varur në murin e trofeut të Mishës. Misha ishte i dashuri i neokonservatorëve amerikanë, që mirëpritën gatishmërinë e tij për t’u përballur me Vladimir Putinin.

Tensionet e tensionuara Gjeorgji-Rusi ekzistonin për vite përpara rënies së Bashkimit Sovjetik në 1991. Gjeorgjia zhvilloi një referendum për pavarësinë më 31 mars 1991 me 93% të votimit për pavarësinë. Referendumi u mbajt në të gjithë territorin e Gjeorgjisë, duke përfshirë Abkhazinë dhe rajonin Tskhinvali, në Osetinë e Jugut. Komuniteti ndërkombëtar, përfshirë Kombet e Bashkuara, e njohu rezultatin.

Shumë pak rusë etnikë jetonin në Abkhazi ose Osetinë e Jugut përpara pushtimeve ruse të viteve 1992-1993 dhe 2008. Rusët etnikë u zhvendosën dhe u manipuluan nga Moska për të kundërshtuar shtetësinë për Gjeorgjinë. Lufta Gjeorgjio-Osetike shpërtheu në rajonin Tskhinval të Osetisë Jugore.

Duke filluar nga viti 1992, Rusia orkestroi një spastrim etnik të gjeorgjianëve etnikë që jetonin në të dy rajonet. Pastrimi rezultoi në arratisjen e afro 300,000 njerëzve në pjesë të tjera të vendit ose jashtë vendit.

Pas të ashtuquajturit Revolucioni i Trëndafilave në Gjeorgji, Misha u zotua të rivendoste sovranitetin e Gjeorgjisë mbi republikat e shkëputura kur u zgjodh president në 2003. Plani i tij bujar për ndarjen e pushtetit siguroi autonomi të konsiderueshme për Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë. Megjithatë, Osetët e Jugut dhe Abhazët refuzuan të bashkëpunojnë. Ata forcuan pozicionet, vendosën postblloqe dhe votuan për pavarësinë në 2006.

Putin nxori një dekret në prill të vitit 2008 për vendosjen e “lidhjeve të drejtpërdrejta ligjore dhe humanitare me Abkhazinë dhe Osetinë e Jugut”. Në maj 2008, Rusia dërgoi mbi 500 trupa në Abkhazi në kundërshtim me marrëveshjen e Moskës të vitit 1995 dhe mbi 1000 trupa në Tskhinvali. Përveç vendosjes së trupave ruse, Moska armatosi dhe stërviti milicitë lokale në kundërshtim me përgjegjësitë e saj si një “paqeruajtëse” ndërkombëtare. Si rezultat i pushtimit të saj të vitit 2008, Rusia zgjeroi praninë e saj të paligjshme ushtarake në grykën e Kodorit të Abkhazisë dhe në rrethin Akhalgori në rajonin Tskhinvali.

Shumë shtetasve të Gjeorgjisë që banojnë në Abkhazi dhe rajonin Tskhinvali/Osetia e Jugut iu dhanë pasaporta ruse. Rusia kishte të njëjtën qasje ndaj rusëve në rajonin Donbas të Ukrainës midis 2014 dhe 2022. Ajo gjithashtu lëshoi pasaporta për rusët etnikë në rajonin e Transnistria të Moldavisë. Mbrojtja e rusëve u përdor si justifikim për Putinin për të pushtuar Gjeorgjinë dhe Ukrainën. I njëjti pretekst përdoret edhe sot në Moldavi.

Unë drejtova një delegacion faktmbledhës për Këshillin Atlantik dhe Institutin Harriman të Kolumbisë në Osetinë e Jugut dhe Abkhazi në qershor 2008, vetëm disa javë përpara shpërthimit të armiqësive. Rusia zhvendosi dhjetëra mijëra trupa në kufirin e Rusisë me Gjeorgjinë dhe e shtyu Mishën në konflikt. Në orët e para të 7 gushtit 2008, rreth 150 automjete ushtarake ruse kaluan përmes tunelit Roki që lidh Rusinë me rajonin Tskhinvali. Ndërsa Gjeorgjia kishte një mbështetje të gjerë dypartiake në Uashington, duke përfshirë senatorët McCain dhe Biden, neokonjësit e bindën Mishën se SHBA-ja kishte mbështetjen e tij. SHBA-ja nuk ishte kurrë serioze për mbrojtjen e Gjeorgjisë në një luftë me Rusinë.

Lufta Rusi-Gjeorgji e vitit 2008 ishte një pengesë e madhe. Gjeorgjia humbi mbi 20% të territorit të saj. Rusia krijoi baza të përhershme ushtarake në Abkhazi dhe Osetinë e Jugut. Qeveria e Gjeorgjisë bëri përpjekje të përsëritura me mirëbesim për të integruar Osetët e Jugut dhe Abhazët, por ato u kundërshtuan.

Takimi i parë mes Putinit dhe Mishës në 2004 ishte i përzemërt. Megjithatë, Misha u bë një gjemb në anën e Putinit. Putin u bë gjithnjë e më i shqetësuar për revolucionet me ngjyra, lëvizjet popullore që synonin përmbysjen e regjimeve pro-ruse në Gjeorgji, Ukrainë dhe Moldavi.

Kur Misha u largua nga presidenca e Gjeorgjisë në nëntor 2013, ai shërbeu si këshilltar i Presidentit të Ukrainës Petro Poroshenko për luftën kundër korrupsionit. Misha iu besua nga Poroshenko guvernatorin e rajonit të Odessa.

Mishës i pëlqen qendra e vëmendjes. Ai iu bashkua protestave popullore në sheshin Maidan të Kievit (d.m.th. Revolucioni i Dinjitetit”), duke bërë thirrje për përmbysjen e presidentit pro-Kremlinit të Ukrainës, Viktor Janukoviç. Më 22 shkurt 2014, parlamenti i Ukrainës votoi për largimin e Yanukovych dhe ai iku në Moskë.

Putini u zemërua dhe fajësoi Misha për “Revolucionin Portokalli”, i cili çoi në mërgimin e Yanukovych. Rusia u përgjigj duke pushtuar dhe aneksuar Krimenë.

Fati i Gjeorgjisë dhe Ukrainës janë të lidhura. Gjeorgjia dhe Ukraina shpresonin t’i bashkoheshin Planit të Veprimit të Anëtarësimit të NATO-s në samitin e Bukureshtit në 2008. Megjithëse Aleanca i mirëpriti aspiratat e tyre, komunikata përfundimtare thoshte në mënyrë të paqartë: “Këto vende do të bëhen anëtarë të NATO-s” (një ditë).

Në tetor të vitit 2021, Misha u kthye në Gjeorgji i fshehur në një makinë frigoriferike plot me produkte qumështi. Ai u arrestua, u fut në burgun e Rustaviut dhe u akuzua për hyrje të paligjshme në vend. Ai u përfshi gjithashtu në vrasjen e bankierit Sandro Girgvliani dhe rrahjen e një deputeti, Valeriy Gelashvili.

Në një deklaratë të datës 9 nëntor, Amnesty International tha se trajtimi i Mishës nga autoritetet ishte “jo vetëm drejtësi selektive, por hakmarrje e dukshme politike”. Ai vuri në dukje se z. Saakashvili ishte “transferuar me dhunë në spitalin e burgut, gjoja i kërcënuar; iu mohua dinjiteti, privatësia dhe kujdesi adekuat shëndetësor.” Human Rights Watch kritikoi autoritetet gjeorgjiane për trajtim që “rrezikon poshtërim, trajtim çnjerëzor dhe poshtërues”. Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut ka vendosur së fundmi të pranojë ankesat e avokatëve të Mishës për të dy vendimet.

Kur vlerësohet roli i Mishës, komuniteti ndërkombëtar duhet të ketë kujdes nga përfundimet që justifikojnë agresionin e Putinit ose pretendimet për ekuivalencë morale. Pushtimi i Rusisë i vitit 2008 ishte pjesë e ambicieve më të gjera perandorake të Putinit. Misha parashikoi se Rusia do të synonte Krimenë dhe pjesë të Ukrainës lindore në vitin 2014. Ai kishte frikë se Rusia do të niste një luftë në shkallë të gjerë në Ukrainë dhe do të kërcënonte fqinjët e tjerë, si Finlanda dhe Suedia.

Putini duhet të përballet dhe të ndalet në Ukrainë që Rusia të mos zgjerojë operacionet në Gjeorgji, Moldavi dhe shtete të tjera ish-sovjetike në Baltik, të cilët janë anëtarësuar në NATO. Modeli është i parashikueshëm. Putin do të krijojë një krizë për të justifikuar mbrojtjen e pakicave ruse.

Përballja me Putinin duhet të jetë strategjike dhe jo emocionale. Misha nuk mund të fajësohet për agresionin dhe krimet e Putinit. Përvoja e tij, megjithatë, nënvizon rrezikun e retorikës së pamatur dhe goditjes së ariut.

David Phillips është Drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Institutin e Universitetit të Kolumbisë për Studimin e të Drejtave të Njeriut. Ai shërbeu si Këshilltar i Lartë dhe Ekspert i Punëve të Jashtme gjatë administratave të Clinton, Bush dhe Obama. Raportet e tij – Gjeorgjia pas konfliktit (shtator 2008) dhe Rivendosja e sovranitetit të Gjeorgjisë në Abkhazi (korrik 2008) – u botuan nga Këshilli Atlantik ku ai shërbeu si Drejtor i Forumit të Kaukazit (2008-2010).